Microsoft Word bustonul orifiyn ziyouz com doc

3-bob 
Fatvo haqida 
Faqih Abu Lays (rahimahulloh) aytadilar: Ba'zi insonlar fatvo berishni makruh sanashdi. 
Ilm ahlining ommasi, agar fatvo beruvchi fatvo berishga salohiyatli bo'lsa, joiz 
deyishgan. Avvalgi toifaning hujjati Nabiydan (sollallohu alayhi vasallam) rivoyat 
qilingan ushbu hadisdir: "Sizlarning do'zaxga jur'atlilaringiz fatvoga jur'atlilaringizdir".  
Salmon Forsiydan odamlar fatvo so'rashganida: "Bu sizlarga yaxshi, menga yomon", 
deganlar. 
Abdurahmon ibn Abu Laylo aytadilar: "Rasulullohning (sollallohu alayhi vasallam) 
ashobidan yuz yigirmatasini ko'rdim. Ularning muhaddisi ham, muftiyi ham o'zidan 
ko'ra, birodari hadis aytib, fatvo berishini istardi". 
Ibn Siyrin aytadilar: "Huzayfa ibn Yamon: "Uchta kishi insonlarga fatvo beradi. 
Qur'onning nasx bo'lgan oyatlarini biladigan kishi, yoki chorasiz qolgan amir, yoki fatvo 
so'ralgan ahmoq", dedilar". 
Ibn Siyrindan biron narsa haqida so'ralsa: "Men (bu) avvalgi ikkalasi ham emasman, 
uchinchi bo'lishni ham yomon ko'raman", deb qo'yar edilar. 
Fatvo berishni muboh deganlarning hujjati Abu Hurayra, Zayd ibn Ma'badlar aytgan 
ushbu hadisdir: Ulfa aytadilarki: "Biz Payg'ambarning (sollallohu alayhi vasallam) 
huzurlarida edik. Bir kishi turib: "Alloh sizni maqtasin, bizning oramizda Allohning kitobi 
bilan hukm qiling", dedi. Uning xasmi (adovatchisi) turib – u undan faqihroq edi: "U rost 
gapirdi, bizning oramizni Alloh taoloning kitobi bilan hukm qiling, menga izn bersangiz, 
aytaman", dedi. Nabiy unga ruxsat berdilar. U kishi aytdi: "Mening o'g'lim bu kishiga 
xizmatchi edi. O'g'lim uning ayoli bilan zino qildi. Unga yuzta qo'y va bir xizmatchini 
fidya berdim. So'ng ilm ahlidan bu haqda so'raganimda, o'g'lim zimmasiga yuz darra va 
bir yil surgun, uning ayoli zimmasida rajm (toshbo'ron qilinish) borligini aytishdi", 
dedi"... Bu hadisda fatvo berishning joizligiga dalil bor. Chunki u kishi: "Ilm ahlidan 
so'radim, ular menga xabar berdilar", deb aytganida Rasululloh inkor qilmadilar. Yana 
o'ylab ko'r, bu xabarda fatvo berishning joizligiga boshqa bir dalil ham bor. Garchi 
boshqa bilimlirog'i bo'lsa ham, ular fatvo berishyapti va Nabiy (sollallohu alayhi 
vasallam) zamonlarida fatvo berishyapti! Quyidagi hadis Ali ibn Abu Tolibdan 
(roziyallohu anhu): U kishidan tuyaqushning tuxumini sindirib qo'ygan muhrim 
(ehromdagi kishi) haqida so'rashganida, har bir tuxumga tuyaning bolasini qurbonlik 
qilishni buyurdilar. So'ragan kishi Payg'ambarga (sollallohu alayhi vasallam) kelib, buni 
xabar berganida, Rasululloh unga: "Alidan eshitganing eshitganing. Lekin shoshil. Har 
bir tuxum uchun bir miskinga taom berishing vojib", dedilar. 

---

Bo’stonul orifiyn. Abu Lays Samarqandiy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
6
Abu Hurayradan dengiz hayvonini ovlab so'yilsa, ehromli kishi uni esa, halolmi, deb 
so'rashganida, joiz, deb aytganlar. Abu Hurayra Umarga bu haqda xabar berganlarida, u 
zot: "Agar bundan boshqasini aytganingda, seni falon-falon qilardim", deganlar. Chunki 
sahobalar voqealarga hadislar bilan fatvo berardilar. Shunday qilib, fatvo berishni 
musulmonlar meros qilib olganlar. Chunki Alloh taolo:  
  
"Bas, agar o'zlaringiz bilmaydigan bo'lsangizlar, ahli ilmlardan so'ranglar!" (Anbiyo,7), 
deb aytgan.  
Alloh taolo johil (bilmaydigan) kishilarga ulamolardan so'rashga buyurgan bo'lsa, 
ulamolarga ham so'ralgan narsalarining xabarini berishni amr etgandir. 
Hikoya qilinishicha, bir to'p odam uchta oqilning qaysi biri aqlliroq ekanini bilmoqchi 
bo'lishdi. Xulosa shu bo'ldiki, insonlarning eng aqllisi bilgan narsasini gapiradigan kishi 
ekan.