|
139-bob
So'zda o'xshatishlar qilish haqida
Faqih (rahimahulloh) aytadilar: Ibn Abbos (roziyallohu anhu) rivoyat qiladilar:
"Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) gapirganlarida o'xshatishlar – so'z o'yinlarini
Bo’stonul orifiyn. Abu Lays Samarqandiy
www.ziyouz.com kutubxonasi
133
qilar edilar. Masalan, Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) deganlar: "Mo'min kishi ikki
marotaba aldanmaydi"; "Mo'min bir teshikdan ikki marta chaqilmaydi"; "Kishining so'zi
qo'lidan ko'proq zarar etkazadi"; "Nafsiga g'olib bo'lgan kishi kuchlidir"; "Hozir qattiq
jang qizimoqda"; "Xabarni eshitish uni ko'rish kabi emas"; "Shohid g'oib ko'rmagan
narsani ko'radi"; "Qavmga suv quyuvchi oxirida ichadi"; "Agar bir tog' boshqa tog'ga
tajovuz qilsa, Alloh taolo uni parchalab tashlaydi"; "Urush hiyladir"; "Avval o'zingdan
boshla, so'ng qo'l ostingdagilardan"; "Balo tilga vakil qilingandir"; "Musulmon
musulmonning oynasi"; "Insonlar taroqning tishlari kabi"; "Yomonlikni tark qilish
sadaqadir"; "Qavmning sayyidi ularni xizmatkoridir", "Ba'zi she'rlarda hikmat bor, ba'zi
bayonlarda sehr bor"; "Mo''minning niyati amalidan yaxshiroqdir". "Erdagilarga rahm
qilsang, osmondagi zot senga rahm qiladi"; "Maslahatlashilgan ish ishonchlidir"; "Kim
rahm qilmasa, rahm qilinmaydi"; "Hadya qilgan narsasini qaytarib oluvchi qayt qilgan
narsasiga qaytguvchiga o'xshaydi"; "Yaxshilikka dalolat qiluvchi yaxshilik qiluvchi kishi
kabidir"; "Biror narsaga muhabbat qo'yish seni ko'r va kar qiladi"; "Har bir yaxshilik
sadaqadir"; "Adashgan faqat adashganga boshpana beradi"; "Boyning biror-bir narsani
berishini cho'zishi zulmdir"; "Safar azobdan bir bo'lakdir"; "Insonlar oltin va kumush
konlari kabi kondir. Sizlarning johiliyatdagi yaxshilaringiz Islom ham yaxshilaringizdir,
agar tushunib, dinni yaxshi o'rgansa", "Zulm qiyomat kuni zulmatdir"; "Qalblar o'zlariga
yaxshilik qilganlarni yaxshi ko'rishga va yomonlik qilganlarni yomon ko'rishga yaratildi";
"Insonlardan minnatdor bo'lmagan kishi Allohga ham shukr qilmaydi"; "Shohlarning
adolati ularning saltanatini davomli qiladi", ya'ni adolatli podshoh garchi kofir bo'lsa
ham, boqiy qoladi, johil podshoh garchi musulmon bo'lsa ham, yo'q bo'lib ketadi.
Ba'zi hukamolar aytadi: "Kimki o'z aybini ko'rsa, birovning aybi bilan ishi bo'lmay qoladi,
kimki taqvo libosini echsa, biror-bir narsa bilan o'zini bekita olmaydi, kimki Alloh bergan
rizqqa qanoat qilsa, qo'lidagi narsaga xafa bo'lmaydi, kimki zulm qilichini chiqarsa, shu
qilich bilan o'zi chopiladi, kimki birodariga quduq qazisa, o'zi o'sha chuqurga tushadi,
kimki o'zganing hijobini echsa, o'zini uyatli eri ochiladi, kimki o'z xatosini unutsa,
o'zganing xatosi unga katta ko'rinadi, kimki ishlariga siqilib tashvish qilsa, halok bo'ladi,
kimki o'z aqlidan behojat bo'lsa, adashadi, kimki odamlar orasida takabburlik qilsa
sharmanda bo'ladi, ishda chuqur ketgan kishi malollanib qoladi, kimki insonlarga
faxrlansa sinadi, kimki ahmoqlik qilsa, haqoratlanadi, kimki razil, pastkash kishilar bilan
do'stlashsa, xor bo'ladi, kimki olimlar bilan o'tirsa, viqori oshadi, kimki yomon eshikka
kirsa tuhmatga qoladi, qarzga beparvo bo'lgan kishi qiyin ahvolda qoladi, odamlar molini
o'lja olgan kishi faqir bo'ladi, oqibatga qarab ish qilgan kishi sabrli bo'ladi, bilmay qadam
qo'ygan kishi nadomatga qoladi, Allohdan qo'rqqan kishi najot topadi, ishlarda sinab
ko'rilmagan kishi aldanadi, haq ahli bilan kurashgan kishi yiqiladi, toqati etmaydigan
narsani ko'targan kishi ojiz qoladi, ajalini bilgan kishi orzusini qisqa qiladi, jahldan
yordam so'ragan kishi adolatni tark qiladi, kuch va quvvat faqat Allohdan. Muslimning
jizyasi – uyini ijaraga berishi, bo'ynini qullikdan ozod etishi – qarzini ado qilishi, bo'ynini
xorlashi – qarz olishi, azoblanishi – ayolining yomon xulqi".
Ba'zi hukamolar aytishadi: "Do'stlar bilan uchrashish aqllarni urchitish", ya'ni, serhosil
qilish.
Abu Muso Ash'ariy rivoyat qiladilar: "Nabiy (sollallohu alayhi vasallam): "Qur'on
o'qiydigan mo'minning misoli utrujjaga (apelsin) o'xshaydi, hidi ham, ta'mi ham shirin.
Qur'on o'qimaydigan mo'minning misoli xurmoga o'xshaydi, tami shirin, hidi yo'q.
Qur'on o'qiydigan fojirning misoli rayhonga o'xshaydi, hidi shirin, tami achchiq. Qur'on
Bo’stonul orifiyn. Abu Lays Samarqandiy
Do'stlaringiz bilan baham: |
