Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari



Download 5,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet67/529
Sana26.09.2021
Hajmi5,65 Mb.
#185777
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   ...   529
Bog'liq
Raqamli iqtisodiyot-Darslik-18.02.2020

1A1zP1eP5QGef12DMPTfTLmv7Divfna44 

Bitkoin-adres  -  bitkoinlar  olish  uchun  kerakli  bo‘lgan  birdan  bir 




Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

informatsiyadir.  Bitkoinni  olish  uchun  qandaydir  dasturiy  ta’minotning  keragi 



yo‘q,  buning  uchun  adresni  ko‘rsatish  kifoya  va  yana  shunisi  ham  borki,  faqat 

to‘lovchigina tranzaksiyani tarmoqning boshqa qismiga jo‘natishga mas’ul bo‘ladi 

xolos.  Keng  aholi  ommasi  asta-sekin  bitkoin,  kriptovalyuta  va  bitkoin 

tushunchalarining  asl  ma’nosiga tushunib borayapti.  Ammo  xozirgi davrga  qadar 

ko‘pchilik insonlar ushbu tizimning o’zi nima ekanligini va u nima uchun xizmat 

qilishini  yaxshi  tushunishmaydilar.  Shuning  uchun  ham  xozirgi  kunlarni  internet 

yaratilayotgan kunlar bilan solishtirish mumkin – unda ham jamiyatning ko‘pchilik 

a’zolari  inqilobiy  texnologiya  haqida  uning  tamoillarini  tushunmagan  xolda 

eshitishgan  va  uning  jamiyat  xayotiga  hamda  iqtisodiyotga  katta  ta’sir  qilishini 

aniq  sezishmagan.  Xozirgi  davrda  blokcheynning  holati  brauzerlar  paydo 

bo‘lmasdan oldingi internet tizimining xolatiga o‘xshab ketadi. Blokcheyn tizimiga 

ham  kelajakda  internetdagidek  qulay  va  tushunarli  bo‘lgan  interfeyslar  ishlab 

chiqarilib,  u  shaffof  xolatga  keltirilsa,  xuddi  internet  kabi  undan  ham  keng 

miqyosda  foydalaniladi.  Klassik  tizim  bilan  blokcheyn  tizimining  taqqoslanishi 

quyidagi chizma orqali amalga oshirilishi mumkn: 



Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

 



Blokcheyndan foydalanadigan eng birinchi iqtisodiyot tarmog’i sifatida bank 

faoliyatini  keltirishimiz  mumkin.  Shuni  yana  bir  marta  ta’kidlashimiz  kerakki, 

blokcheyn  yangi,  markazlashmagan,  xavfsiz  va  shaffof  yechim  bo‘lib,  uning 

yordamida  ma’lumotlarni  saqlash  va  ularni  o‘zaro  almashinish,  ularning 

haqiqiyligini tekshirish mumkin hamda bu ishlar osongina amalga oshadi. Barcha 

ishlar foydalanuvchi tomonidan bajariladi, jarayonda uchinchi ishonchli tomonning 

ishtiroki  talab  qilinmaydi. 

Blokcheynning  innovativligi 

va  originalligi 

operatsiyalarni amalga oshirish jarayonida xuddi shu uchinchi tomon ishtirokining 

zarur  emasligi  ekanligidadir.  Xozirgi  paytda  blokcheyn  texnologiyasining  eng 

ma’lum  va  mashxur  bo‘lgan  ishlatilish  sohasi  kriptovalyutalar,  kriptodevizlar  va 

bitkoinga  o‘xshash  raqamli  pullardir.  Ammo  ushbu  texnologiya  boshqa 

yo‘nalishlarda  ham  muvaffaqiyatli  ravishda  ishlatilishi  mumkin.  Xozirgi  davrda 

biz  blokcheyndan  foydalanishning  bir  qancha  yo‘nalishlarinigina  bilamiz,  xolos. 

Lekin  uning  imkoniyatlari  biz  tasavvur  qilgandan  ko‘ra  ancha  ko‘p  va  keng 




Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

miqyoslidir hamda kelajakda blokcheyn bir qancha kutilmagan yo‘nalishlarda ham 



ishlatilishi  mumkin.  Bitkoin  blokcheynini  yaratishdan  asosiy  (2009)  maqsad, 

moliya  olamiga  yordam  berish  emas,  balki  uni  boshqasiga  almashtirish  bo‘lgan. 

Bir  qancha  muddat  o‘tganidan  so‘ng,  shu  ayon  bo‘ldiki,  ushbu  texnologiya 

banklarning  biznes  modelini  buzib  yuborishi  mumkin  va  boshqa  tomondan  bu 

texnologiya  bir  vaqtning  o‘zida  ham  imkoniyat,  ham  havf-xatar  olib  keladi.  «Le 

MOND»  jurnalida  bank  va  moliya  tizimida  blokcheyn  texnologiyasining 

qo‘llanilishi  xaqida  quyidagi  ma’lumot  berilgan:  «Blokcheyn  bu  uberizatsiya 

(Uber,  Airbnbva  boshqalar)ning  eng  oliy  ko‘rinishidir.  Blokcheyn  yordamida 

uberlashtirilgan  xizmatlar  ham  ancha  yaxshilanishi  mumkin».  Bitkoin  paydo 

bo‘lishi  va  bu  bilan  bog’liq  bo‘lgan  ommaviy  axborot  vositalaridagi  reklama 

ko‘pchilik  insonlarda  uning  texnologiya  olamiga,  banklar  faoliyatiga  va  boshqa 

turdagi  moliyaviy  muassasalarga  ta’siri  xaqida  tasavvur  xosil  qildi.  Albatta  bu 

ajiotajdan  moliya-bank  sohasi  mutaxassislari  ham  chetda  qolishni  istamadilar. 

Ayniqsa,  blokcheyn  texnologiyasining  minimal  sarf-xarajatlar  bilan  hamda 

markaziy boshqaruv organlariga murojaat qilmasdan turib, hisob-kitoblarni amalga 

oshirishi  ko‘pchilikda  katta  qiziqish  uyg’otdi.  Blokcheynning  bank  tizimidagi 

tavakkalchilikni  kamaytirish,  asosiy  vositalarga  talabni  kamaytirish,  tarmoq 

inforatuzilmasiga  va  kompyuter  personaliga  sarf-xarajatlarni  kamaytirish  hamda 

ma’lumot  ishlab  chiqarish  sarf-xarajatlarini  kamaytirishga  imkon  berishi  tufayli 

bank  operatsiyalari  olamini  o‘zgartirishga  tayyorligi  unga  bo‘lgan  qiziqishni 

yanada  orttirdi.  BancoSantander  banki  o‘zining  2015  yildagi  Fintex  2.0 

ma’ruzasida quyidagilarni bildirdi: «Blokcheyn texnologiyasi shu vaqtdan boshlab, 



to  2022  yilgacha  halqaro  to‘lovlar  uchun  infratuzilmaga  bo‘lgan  xarajatlarni 

qisqartirish,  savdo  va  kelishuvlarni  soddalashtirish  hisobiga  15  dan  20 

milliardgacha dollarni iqtisod qilishga imkon beradi». Bunday katta va tezlik bilan 

amalga  oshiriladigan  iqtisodiy  samara  olinishi  hamda  oddiy  sxemalardan  voz 

kechish imkoniyati bo‘lgani uchun juda ko‘pchilik banklar R3CEV (2015 yil ishga 

tushirilgan va moliyaviy sohada blokcheyn texnologiyalarni tadbiq qilish bo‘yicha 

70  ta  yirik  moliyaviy  kompaniya  hamda  katta  banklar  kirgan  konsorsium, 



Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

ko‘pincha uni R3 deb ham atashadi)ga qo‘shilib oldilar. Ularning asosiy maqsadi, 



bitkoin  va  uning  blokcheyni  ishtirok  etmaydigan  o‘z  mustaqil  bloklar  zanjirini 

tashkil qilish edi. Bu ishlar natijasida 2016 yil aprel oyida  R3 o‘zining Sordadeb 

nomlangan  tizimini  ishga  tushirdi.  Loyihalar  hamdo‘stligi  ko‘rinishida  tashkil 

etilgan  yuqoridagidan  boshqa  konsorsium  esa  2015  yilning  dekabrida 




Download 5,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   ...   529




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish