Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

13.3. Elektron biznesini moliyalashtirish usullari 

 

Yuzlab  milliard  dollarlik  kattalikka  ega  bo’lgan  jahon  internet  bozorining 

rivojlanishi nafaqat tadbirkorlar uchun qiziqarli, balki investorlarni ham o’ziga jalb 

qiladi.  Chunki  bu  sohada  tavakkalchilik miqdori  ancha  katta  bo’lishiga  qaramay, 

elektron biznesga bo’lgan investitsiyalar 3-5 yilgahca bo’lgan muddatlardi Forbes 

ning  ma’lumotlariga  ko’ra,  1000%  gacha  daromad  keltirishi  mumkin  ekan. 

Shuning  uchun  ham  venchur  fondlar  elektron  biznes  yo’nalishidagi  loyihalarga 

ularning  boshlang’ich  bosqichlaridayoq  yaxshi  niyat  bilan  pullar  jalb  qiladilar. 

Ko’pchilik  xollarda  bunday  biznes  loyihalari  yuqori  texnologik  va  innovatsion 

hususiyatga  ega  bo’ladilar.  Investor  uchun  venchur  investitsiyalash  juda  yuqori 

tavakkalchilik  darajasiga  ega  bo’ladi.  „Venchure“  so’zi  ham  o’zbek  tiliga  tajima 

qilinganida  tavakkalchilik  bilan  boshlangan  ish  degan  ma’noni  berdai.  Ammo 

bunday  biznes  loyihasi  innovatsion  yangilik  bilan  bog’liq  bo’lganligi  uchun 

investorning boshlang’ich kapital qo’yilmasini o’nlab, yuzlab va ba’zi xollarda esa 

minglab marta katta miqdorda ko’paytirishga imkon beradi. Lekin suni ham aytish 

kerakki,  barhca  vachur  investitsiyalar  ham  muvaffaqiyatli  bo’lavermaydi  –  70%-

80%  investitsiyalar  zararga  ham  kirib  ketishi  mumkin.  Qolgan  20-30%  venchur 

investitsiyalar  barcha  zararlarni  qoplaydi  va  katta  foyda  ham  keltiradi. 

„MoneyTreeTM:Venchur  bozori  navigatori“  ning  ma’lumotlariga  ko’ra,2  013 

yilning uchta choragida amalga oshirilgan venchur kelishuvlarning 157 tasidan 138 

tasi  IT-loyihalarga  to’g’ri  kelganligini  ko’rish  mumkin.  Keyingi  yillarga 

investorlar meditsinadagi, ta’limdagi, biotexnologiyadagi, transportdagi va moliya 

soxasidagi  loyihalarga  ham  faol  investitsiyalarni  amalga  oshirmoqdalar.  Bunday 

investorlarga  misol  qilib,  i2bf  fondini,  Bright  Energy  (al’ternativ  energetika) 

fondini,  QWave  (kvant  texnologiyalari)  fondini,  Biopress  Capital  Ventures  va