“Tasdiqlayman” O„quv ishlari bo„yicha prorektor prof O. R. Teshaev 201 yil

Kimyoviy omil 
 
 
Ishlab  chiqarishda  zaharlar  –  ishlab    chiqarishda  zaharli  va  havfli  omillar,  ularni 
oldini  olishda va foydalanishda ishchilar organizimiga ta'siri,  keng qo„llanilishi. 
Asosiy tushuncha, vazifalari, zaharlilikni aniqlash usullari, eksperimental, gigiyenik, 
klinik,  fiziologik,  patomorfologik,  immunologik  va  boshqalar    Organizmga  ta'siri 
bo„yicha  tasnifi  (umumxavfliligi,  qichishtiruvchanligi,  sensibilizatsion  xususiyati, 
konserogenligi, mutogenligi bo„yicha). Kimyoviy omil.  Ishlab chiqarish turlari:organik 
sintetik  asosiy  ishlab  chikarish sanoati, koks  kimyo  sanoati, kimyo-  farmatsevtika, neft-
kimyo,  pestitsid  sanoatlari,  metall  kislota,  ishqor,    mineral  o„g„it,  plastik  modda, 
kimyoviy  tola,  ayrim  kimyoviy  modda  va  boshqalar.  Kimyoviy  birikma  va  kimyoviy 
modda  qo„llovchi  ishlab  chiqarish  turlari:  mashina  sanoati,  tekstil  sanoati,  organik 
erituvchi va bo„yoqlarni, katalizatorlarni, issiqlik uzatuvchi, reaktivlar qo„llovchi sanoat 
korxonalari.  Ishlab  chiqarish  sharoitida  xom  ashyo,  tayyor  mahsulot,  adashgan 
qo„shimchalar,  katalizator,  issiqlik  uzatuvchi,  chiqindi  qo„llanilishida  kimyoviy  omillar 
manbai.  Zaharlilik  va  havflilikni  aniqlovchi  omillar:  kimyoviy  tarkibini,  eruvchanligini, 
dispersligini, agregat holatini aniqlovchi (aerozol, par, gaz, eritmalar). Havoda, ish joyida 
uchuvchanlik  holati,  chidamlilik,  doza  va  konsentratsiyasi.  Oldini  olish  choralari: 
gigiyenik  reglamentatsiya,  texnikaviy  va  texnologik  chora  tadbirlar  (avtomatizatsiya, 
germetizatsiya,  texnologik  jarayonni  ketma-ketligi,  o„ta  xavfli  jarayonlarni  alohidalash, 
mexanik  ventilyasiya,  havodagi  ish  joyini  kimyoviy  moddalar  tarkibi  ustidan  doimiy 
nazorat o„tkazish, maishiy xonalarni takomillashtirish, davriy va daslabki tibbiy ko„rikni 
o„tkazish. 
 
Ishlab  chiqarishda  kanserogenlar.  Ularning  tasnifi,  zamonaviy  sanoatda 
kanserogenlardan  foydalanish  va  ularni  qo„llash.  Kasb  kanserogenezini  o„ziga  xosligi. 
Mehnat  gigiyenasida  epidemiologik  tekshiruvlar  mohiyati.  Kasbiy  o„simtalarni 
joylashishi, kelib chiqish sabablari, tuzilishi va o„ziga xosligi (o„pka, siydik pufagi, jigar 
va boshqalar) Yangi kimyoviy  moddalarni blastogenligini tekshirish. Kasbiy o„simtalarni 
umumiy profilaktik asoslari. Shaxsiy va jamoa himoya vositalari. Tibbiy profilaktik chora-
tadbirlar.