Konstruksiyalar

10. TOSh-G‘IShT KONSTRUKSIYALARI
253. Tosh-g‘isht konstruksiyalar qo‘llanilishining mohiyati  
nimalardan iborat?
Tosh-g‘isht konstruksiyalari tabiiy yoki sun’iy qurilishbop 
materiallardan tiklanishi mumkin. Tabiiy tosh buyumlari qattiq 
tog‘ jinslariga shakl berib tayyorlanadi. Sun’iy tosh buyumlari 
esa loydan qoliplab tayyorlangan xom g‘ishtlarni olovda pishirish 
(pishiq-sopol g‘ishtlar) yoki shag‘al, qum va bog‘lovchilarning 
suv bilan aralashmasini qoliplab qotirish natijasida (beton va 
undan tayyorlanuvchi bloklar, silikat g‘ishtlar) olinadi.
 O‘lchamiga ko‘ra g‘isht-tosh buyumlar qo‘lda teriladigan va 
mexanizmlar yordamida montaj qilinadigan turlarga bo‘linadi.
 Tosh buyumlar tarkibiga ko‘ra tanasi to‘liq (yaxlit), bo‘sh 
tanali, yirik g‘ovakli, mayda donali va g‘ovakli-bo‘sh tanali 
bo‘lishi mumkin.
Toshlar siqilishdagi, g‘ishtlar esa siqilish va egilishdagi chega-
raviy mustahkamligi bo‘yicha yuqori, o‘rta va past mustahkam-
likdagi tosh va g‘ishtlarga bo‘linadi:
•  yuqori mustahkam tabiiy va beton toshlar quyidagi marka-
larga bo‘linadi: 250, 300, 400, 500, 600, 700, 800 va 1000.
• o‘rta mustahkamlikdagi tabiiy va beton toshlar, g‘ishtlar 
va sopol toshlar quyidagi markalarga bo‘linadi: 75, 100, 125, 
150 va 200.
•  mustahkamligi past g‘ishtlar quyidagi markalarga bo‘lina-
di: 4, 7, 10, 15, 25, 35 va 50.
Beton toshlar siqilishdagi chegaraviy mustahkamligi bo‘yi-
cha:
– M50, M75, M100, M150, M200, M250, M300, M350 va 
M400 markali og‘ir beton toshlarga;
– M20, M35, M50, M75, M100, M150, M200, M250, 
M300, M350 va M400 markali g‘ovakdor to‘ldiruvchilar asosi-
da tayyorlangan g‘ovakli beton toshlarga;

---

184
– M15, M25, M35, M50, M75, M100 va M150 markali ko-
vakli (yacheykali) beton toshlarga;
– M15, M25, M35, M50, M75 va M100 markali yirik 
g‘ovakli beton toshlarga;
– M35, M50, M75 va M100 markali g‘ovaklashtirilgan be-
ton toshlarga;
– M150, M200, M250, M300 va M400 markali silikat be-
ton toshlarga bo‘linadi.
Sovuqbardoshligi bo‘yicha g‘isht-toshlar F10, F15, F25, F35, 
F50, F75, F100, F150, F200, va F300 markalarga bo‘linadi.