Мавзу: Туризм жисмоний тарбиянинг таркибий қисми эканлиги ва бошқа фанлар билан алоқадорлиги

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

34 

 

2.2. Fanning boshqa bilimlar tizimida tutgan o’rni 

Turizm inson hayoti va faoliyatining  ko‟p sohalarini qamrab oladi. Shuning 

uchun  turizmni  o‟rganish  psixologiya,  antropologiya,  sosiologiya,  iqtisodiyot, 

geografiya,  informatika,  huquq  kabi  fanlar  bilan  uzviy  bog‟liq.  Turistik  resurslar 

yer sharining deyarli barcha burchaklarida, qit‟alarida va mamlakatlarida mavjud. 

Turizm tashkilotchilari turizm yo‟nalishi (marshruti) va turizm turini erkin tanlash 

sharoitida turistik oqimlarni bilishi, istiqbollashi va hatto ularni boshqarishi kerak. 

Buning uchun esa quyidagi fanlarni bilish juda - juda zarur. Tarizm va uni o‟qtish 

metodikasi  fani  mazmun  va  shakl  jixatidan  ijtimoiy-tarbiyaning  jarayon  sifatida 

pedagogika,  psixologiya,  jismoniy  tarbiya  nazariyasi  va  uslubiyati,  umum  tarixi, 

jismoniy  madaniyat  va  sport  tarixi,  geografiya,  biomexanika,  anatomiya, 

psixologiya,  fiziologiya,  gigiyena  va  boshqa  bir  qator  fanlar  mazmuni  bilan 

chambarchas bog‟langan. 

Psixologiya 

Sayohat  qilish  uchun  turist  qaysi  yo‟nalishni  tanlaydi?  Ushbu  mavsumda 

qaysi  mamlakat  ko‟proq  afzallikka  yega  bo‟ladi  va  turizmning  qaysi  turlari  yeng 

mashhur bo‟ladi? Turizm bozorida kanday tur mahsulotni taklif qilish foydali? O‟z 

turistik mahsulotini  harakatini qayerga yo‟naltirish kerak? Mijoz xohishlarini yeng 

yaxshi qondiruvchi turni  qanday qilib tuzish kerak? Bu savollarning  ko‟pchiligiga 

inson  psixologiyasini  o‟rganmasdan  javob  berish  mumkin  emas.  Mijoz  (turist) 

xohishi sabablarini o‟rganmasdan va tushunmasdan turib, turni to‟g‟ri tuzish va uni 

bozorda  iste‟molchiga  taklif  qilish  mumkin  yemas.  Kichkinagina  uzilish  yoki 

xatolik  ham  puxta  tayyorlangan  va  tahlil  qilingan  sayohatdagi  ijobiy  taassurotni 

yo‟qotishga yetarli bo‟ladi. 

Sayohatni amalga oshirish - turistlarning yoshi, intellekt darajasi, moliyaviy 

ahvoli  va    ko‟pgina  boshqa  omillarga  bog‟liq.  Dam  olish,  dunyoqarashni 

kengaytirish,  notanish  narsalarni  bilish,  ko‟ngil  ochish,  diniy,  davolanish, 

qarindoshlar  va  do‟stlarni  ko‟rish  va  boshqa  maqsadlar  tufayli  kishilar  sayoxatni 

amalga oshiradilar. 

---

35 

 

Sayohatni  tanlashda  maqsadlarning  o‟zgarishi  iste‟molchi  bozorida  turistik 

mahsulotni  taklif  qiluvchi  turistik  firma  uchun  salbiy  oqibatlarga  olib  keladi. 

Kayfiyat,  moda,  umumiy  siyosiy  -  iqtisodiy  holat  va    ko‟pgina  boshqa  omillarga 

ye‟tiborsizlik  tufayli  mijozlar  yo‟qotiladi,  natijada,  turistik  faoliyatda  iqtisodiy 

qiyinchiliklarga sabab bo‟ladi. Masalan, so‟nggi yillarda katta shaharlar va sanoat 

markazlari  aholisi  yekologik  toza  tabiat  saqlangan  joylardagi  yekoturizmni  afzal 

ko‟rishmoqda. 

Turistik  mahsulotni  loyihalashtirish  uni  turistik  ko‟rgazma    va 

yarmarkalarda ulgurji savdoga taklif qilishdan taxminan ikki yil oldin boshlanadi. 

Shu bois, turistik talabni istiqbollashda psixologik jihatdan chuqur tajriba, sezgirlik 

va professional bilimga yega bo‟lish kerak. 

Antropologiya 

Antropologiya  -  odamning  kelib  chiqishi  va  yevolyusiyasi  (rivojlanishi), 

jismoniy  tuzilishi  va  irqlar,  millatlarning  paydo  bo‟lishi  haqidagi  fandir.  Turizm 

ilmida  yesa  u  -  insonning  atrof  -  muhitga  ta‟siri  va  madaniyatini  o‟rganadi. 

Maqsadi  -  inson  hayotining  murakkab  xarakterini,  ularning  o‟zaro  aloqadorlik 

tizimini  va    jamiyatdagi  xulqini  tadqiq  qilishdir.  Shuningdek,  u  sayohat  qilishga 

undovchi  sabablarni  keltirib  chiqaruvchi  omillarni;  sayohat  zaruriyatini  taqozo 

qiluvchi  ijtimoiy,  madaniy,  iqtisodiy  sharoitlarni;  turistlarning  atrof  -  muhitga 

ta‟sirini, turli holatlarda mahalliy aholi bilan o‟zaro aloqasini, mahalliy madaniyat 

va  millatlararo  aloqalar  rivojlanishining  turizmga  ta‟sirini  o‟rganadi.  Aynan 

antropologiyani  o‟rganish  turistik  obyektlar  va  markazlar  chegarasini  aniqlashga 

yordam  beradi  va  turistik  oqimni  to‟g‟ri  taqsimlash  va  yo‟naltirish  imkoni 

tug‟iladi. 

Pirovard  natijada  quyidagi  savollarga  javob  olinadi:  ma‟lum  bir  obyektga 

obyektning  o‟zi va turistlarga zarar qilmagan holda nechta turist tashrif buyurishi 

mumkin?  Turistlar  tomonidan  axborot  (informasiya)  va  atrofni  o‟rganish,  ushbu 

resurslardan  maqsadli  foydalanishni  ta‟minlash  mumkinmi?  Bu  ma‟lumotlar 

turizmni turli darajada rejalashtirish imkonini beradi.