|
Iqtisodiyot
Turizm - ko‟p jihatdan iqtisodiy formasiya va kategoriyadir. U turizm
tashkilotchilari uchun ham, turizm iste‟molchilari - turistlar uchun ham ko‟p
qirrali iqtisodiy faoliyat. Jahon va milliy turizm rivojlanishining har bir bosqichi -
barcha ishtirokchilarning faoliyati, o‟ziga xos xarakteristikasi va ko‟rsatkichi bilan
xarakterlanadi.
Har bir turistik hudud, har bir mamlakat, har bir shahar va joy iqtisodiy
foyda va daromad olish uchun mavjud turistik resurslaridan oqilona foydalanishga
harakat qiladi. Xohish juda zo‟r bo‟lsa ham bunga yerishish oson yemas. Har bir
mamlakatda o‟zining siyosiy qarashlari, iqtisodiyoti rivojlanishining yo‟nalishlari,
jamiyat an‟analarining ko‟p qirralari majud. Turistlarni jalb qilish uchun hatto
juda qiziqarli bo‟lgan obyektlar va hodisalar uchun ham xizmat ko‟rsatishning mos
darajasini, xavfsizlikni ta‟minlovchi turistik qiziqish va yehtiyojni uyg‟unlashtirib
qondiruvchi turistik industriya (sanoat) va infratuzilma zarur.
Turistik oqimlarni ko‟proq jalb qilish uchun - turistik resurslar va ularning
potensial imkoniyatlari, ayniqsa, turistik sanoat obyektlari batafsil o‟rganiladi va
baholanadi.
Xorij turistlarini qabul qilishga qodir bo‟lgan mahalliy aholi muammosini
ham unutmaslik kerak. Bunda ko‟pchilik muammolar mahalliy norma (me‟yor)
lar bilan xorijliklarning o‟zini tutish odatlari bir - biriga moslanishidan kelib
chiqadi. Agar muhitga mos kelmaydiganlari bo‟lsa, farqi ko‟p bo‟lsa, turizm
amalga oshmasligi mumkin. Masalan, Birlashgan Arab Amirliklariga qarashli
Sharjada turistlarga qo‟yilgan talablar - islom qoidalari ta‟sirida juda qattiq
bo‟lganligi uchun (spirtli ichimliklar iste‟mol qilish, ayollarning maxsus kiyimi va
xulqida mahalliy qonunlarni buzganligi uchun yevropaliklarga tayoqlar bilan tana
jazolari va hokazolar) bu turistik markazga turistik oqimlar miqdori kamaygan,
ba‟zi davrlarda yesa umuman to‟xtatilgan. Yaqin qo‟shni hudud - Dubay bir vaqtda
38
ushbu talablarni yumshatgan yedi turistik oqim ushbu turistik markazga
yo‟nalishini o‟zgartirdi.
Turizmni "tilla tuxum qo‟yuvchi tovuq"qa o‟xshatishadi. Lekin, ushbu
tovuq boqilmasa, u tuxum qo‟yishni to‟xtatishi, tuxumlar hajmi va sifati buzilishi
yoki tovuqning o‟zi o‟lib ham qolishi mumkin. Shunga ko‟ra, turistik markazlar
va hududlar nafaqat turizmdan pul ishlab qolishadi, balki turistik sanoatni barqaror
rivojlantirishga, turistik mahsulotni ichki va tashqi bozorlarda harakat qildirishga
juda katta miqdorda mablag‟lar ajratishadi. Turizmni rivojlantirishga ajratilgan
mablag‟lar birinchi qarashda astronomik raqamlarda bo‟lib ko‟rinishi mumkin,
lekin amaliyot shuni ko‟rsatadiki, bu harajatlar o‟zlarini oqlaydi va davlatga
turizmdan undan ham katta hajmdagi daromadlarni keltiradi.
Barcha davlatlarda ham turizmga bo‟lgan siyosat bir xil tuzilmagan.
Masalan, Yaponiya uzoq davr mobaynida keluvchi turistlarga ye‟tibor bermagan.
Hatto, mehmonxona sanoati ham xorij turistlarini qabul qilishga yo‟naltirilmagan,
otellar past tabaqali aholi joylashishiga mo‟ljallangan va inshoot gabariti va ship
balandligi bo‟yicha Yevropa standartlariga javob bermaydigan normalar bo‟yicha
qurilgan. Lekin, uzoq davr mobaynida turizmsiz ham rivojlanayotgan mamlakat
iqtisodiyoti hayotiy kuch oqimining yangi manbasini talab qildi. Yapon hukumati
mamlakatga kiruvchi turizm konsepsiyalarini yangitdan ko‟rib chiqdi va boshqa
hududlardan mamlakatga turistik oqimlarni jalb yetish maqsadida jahon turistik
bozoriga milliy turistik mahsulotni chiqarish faoliyatiga 2 mlrd.dollarini ajratdi.
Yuqorida ifoda yetilgan faoliyat Xitoyda juda qiziqarli. Chiquvchi turistik
oqim bu mamlakatda juda past, chunki davlatda ta‟tilni har yili to‟lash uchun
huquqiy institut shakllanmagan va qishloq xo‟jaligida band bo‟lgan aholining ko‟p
qismi xorijda sayohat qilish uchun mablag‟ga yega yemas. Tashqariga chiquvchi
turizm yiliga 5 mln. kishidan ortmaydi. Bu ko‟rsatkich umumiy aholisi 1 mlrd. 250
mlnga teng bo‟lgan mamlakat uchun juda past darajada. Lekin, keluvchi turizm
rivojlanmoqda. Jahon turizm iqtisodiyotida Xitoy hozirgi kunda turizmning yeng
jozibador hududi hisoblanadi. U yerda turistik qiziqish obyektlari mavjudligi,
turizm sanoati rivojlanganligi va davlat siyosatining turizmga ijobiy munosabatda
39
yekanligi sabab bo‟lmoqda. Xitoy Turizm Tashkiloti yekspertlari baholariga
ko‟ra, keyingi yillarda Xitoy jahondagi yeng ko‟p turistlar keluvchi mamlakatga
aylanadi. 1998 - yilda Xitoyga 65 mln. turistlar kelib ketishgan. 2010 - yilda
Xitoyga 125 mln. xorij turistlari kelishi rejalashtirilmokda. Bu yesa juda katta
raqam.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
