Termiz davlat universiteti «iqtisodiyot» fakulteti «iqtisodiyot» kafedrasi

4.  Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatini tahlil qilishning maqsadi va 

vazifalari. 

Har  bir  korxona  maxsulot  ishlab  chiqarish  jarayoni  bilan  bog’liq  xarajatlarni 

amalga  oshiradi.  Maxsulot  ishlab  chiqarish  jarayonida  sarf  qilingan  moddiy 

resurslar  (asosiy  vositalar  eskirishi,  xom-ashyo  va  materiallar,  yonilg’i-moylash 

materiallari,  extiyot  qismlar  va  boshqa)  va  jonli  mehnat  sarfi  ishlab  chiqarish 

xarajatlarini tashkil qiladi. 

Korxonaning  ishlab  chiqarish,  sotish  va  boshqa  faoliyati  natijasida  yuzaga 

keladigan xarajatlarini quyidagicha turkumlash mumkin: 

1. Ishlab chiqarish jarayonidagi ishtirokiga ko’ra: 

- ishlab chiqarish harajatlari; 

- noishlab chiqarish harajatlari. 

2. Ishlab chiqarishda sarf etiladigan resurslar manbaiga ko’ra: 

- ichki harajatlar; 

- tashqi harajatlar. 

3. Maxsulot ishlab chiqarish hajmining o’zgarishiga nisbatai: 

- doimiy harajatlar; 

- o’zgaruvchan harajatlar. 

4. Maxsulot tannarxiga olib borilishi jihatidan: 

- bevosita harajatlar; 

- bilvosita harajatlar. 

5. Korxonaning umumiy ishlab chiqarish, moliyaviy va boshqa faoliyati natijasida 

yuzaga keladigan: 

- maxsulot tannarxiga kiritiladigan harajatlar; 

- davr harajatlari; 

---

7 

 

- moliyaviy faoliyat bo’yicha harajatlar; 

- favqulodda zararlar. 

Ishlab  chiqarish  harajatlari  bevosita  ishlab  chiqarish  jarayoni  amalga 

oshirish bilan bog’liq quyidagi harajatlardan tashkil topadi: 

- bevosita moddiy material harajatlari; 

- bevosita mehnatga haq to’lash harajatlari; 

- ishlab chiqarishga taalluqli ustama harajatlar. 

Bevosita maxsulot ishlab chiqarish jarayoni bilan bog’liq bo’lmagan  

harajat turlari noishlab chiqarish harajatlari deb yuritiladi.