O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

 Rasm 2. Mexnat qobilyatchanlikni o’zgarishiga qayta tiklanish 
jarayonlarining ahamiyati: 
Qora to’g’ri burchaklar –ish davri, gorizontal chiziq  mehnat qobilyatchanlikning 
dastlabki darajasi; 
I –uzoq intervalli dam olish  vaqtida mehnat qobilyatchanlikni dastlabki holatda 
ushlab turish  II – qayta tiklanish yetarli bo’lmaganda mehnat qobilyatchanlikni 
pastlashi;  
     III – superkompensatsiya davrida ish bajarganda mehnat qobilyatchanlikni 
ortishi 
 
4.  Odam  faoliyatining  har  xilligi  organizmning  alohida  funktsiyalariga  va 
energiya  almashinuvining  turli  tomonlariga  tanlab  ta’sir  qiladi.  Qayta  tiklanish 
jarayonlari ham shu qonuniyatga bo’ysunadi. 
 
Musobaqa va chiniqish yuklamalarining tanlab ta’sir qilishini tushinish, qayta 
tiklanish jarayonlari ham tanlab amalga oshishini nazarda tutib harakat apparatini, 
vegetativ  funktsiyalarni va  energiya  almashinuvi  jarayonlarini maqsadga  muvofiq 
samarali boshqarish imkoniyatini yaratadi. 
 
CHiniqish  va 
musobaqa 
yuklamalaridan 
keyingi 
qayta 
tiklanish 
jarayonlarining  tanlanishi  ularning  energiya  ta’minotiga  bog’liq.  Aerob 
yo’nalishdagi yuklamalardan keyin tashki nafas, yurak tsiklini fazalarining tarkibi, 
gipoksiyaga  funktsional  chidamlilik  ko’rsatkichlarining  qayta  tiklanishi,  anaerob 
yo’nalishdagi yuklamalarga nisbatan sekinroq ketadi. 
5.  Jismoniy  yuklamalarga  chiniqish  davomida  uzoq  muddatli  adaptatsiyani 
rivojlanishi  va  mukammallanishi  sport  faoliyatining  turli  etaplaridagina  (ishga 
kirishish,  turg’un  mehnat  qobiliyatchanlik)  amalga  oshmasdan  qayta  tiklanish 
davrida ham sodir bo’ladi. Turli tizim va a’zolardagi qayta tiklanish jarayonlari ham 
chiniqish  qobiliyatiga  ega.  Boshqacha  qilib  aytganda,  organizmning  jismoniy 
yuklamalarga 
adaptatsiyalanishini 
rivojlanishi 
davomida 
qayta 
tiklanish 
jarayonlarining samaradorligi ortadi. CHiniqmagan odamlarda qayta tiklanish davri 
cho’zilgan,  o’ta  qayta  tiklanish  fazasi  kuchsiz  ko’rinishga  ega.  Yuqori  malakali 
sportchilarda  kayta  tiklanish  davri  qisqa  va  superkompensatsiya  sezilarli  darajada  
ko’rinadi. 
        SHunday qilib, qayta tiklanish jarayonlarining fiziologik qonuniyatlarini tahlil 
qilish  ularning  nazariy  va  amaliy  ahamiyatga  ega  ekanligini  ko’rsatadi.  Qayta 
tiklanish  jarayonlarining  tibbiy-biologik  xususiyatlarini  o’rganish  va  sportchilarni 
chiniqish amaliyotida qo’llash, yuqori sport natijalariga erishishiga zamin yaratadi.