O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

Start oldi qaltirashida -  miyaning qo’zg’aluvchanligi xaddan tashqari ortib, 
muskullararo koordinatsiyani nozik mexanizmlari buzilishiga olib keladi, energiyani 
ortiqcha sarfi va vaqtdan avval ish boshlangungacha uglevodlar sarfi ortadi, ortiqcha 
kardiorespirator  reaktsiyalar  kuzatiladi.  Bu  holatda  sportchilarda  kuchli 
asabiylanish,  falьstartlar,  harkatlanishni  o’rinsiz  tez  bo’lishi  va  organizm  
zahiralarini tez tugab qolishi kuzatiladi. 
Start oldi apatiya -  holatida markaziy nerv tizimi qo’zg’aluvchanligi yetarli 
darajaga  ko’tarilmaydi, harakat reaktsiyalarining vaqti cho’ziladi, skelet muskullari 
va  vegetativ  funktsiyalar    holatlari  o’zgarishi  talab  darajasiga  ko’tarilmaydi, 
sportchida  o’z kuchiga ishonmaslik kuzatiladi. Agar ish uzoq davom etsa start oldi  
qaltirashi  va  apatiyasi  natijasida  organizmda  yuzaga  kelgan  salbiy  o’zgarishlarni 
yengib o’tish  mumkin, qisqa muddatli ishlarda bunday imkoniyat bo’lmaydi.  
Xususiy start oldi reaktsiyalar bo’lajak  ishning alohida belgilarini aks ettiradi. 
Masalan, qisqa masofaga yugurishdan  avval, uzoq masofaga yugurishga qaraganda 
organizmda  funktsional  o’zgarishlar  yuqoriroq  bo’ladi.  Funktsional  o’zgarishlar 
musobaqadan  avval  trenirovkadan  avvalgiga  nisbatan  kuchli  bo’ladi.  Bosh  miya 
katta  yarim  sharlari  po’stlog’ida  ishda  ishtirok  etadigan  zonalar  kuchliroq 
faollashadi; tsiklik mashqlar boshlanishidan avval, bo’ladigan harakat tempiga mos 
potentsiallarning to’lqinlanishi yuzaga keladi.  
Sportchilardagi  xaddan  tashqari  startoldi  reaktsiyalari  musobaqaga 
moslashish  davomida  susaydi.  Startoldi  reaktsiyalarning  namoyon  bo’lish 
shakllariga  nerv  tizimining  tipi  ta’siri  ko’rsatadi:  kuchli,  muvozanatlashgan  nerv 
jarayonlariga  ega  sportchilarda  (sangvinik,  flegmatik)  ko’proq  jangovar  holat, 
xoleriklarda startoldi qaltirashi, kuzatiladi. Melanxoliklar qiyin sharoitda apatiyaga 
moyil  bo’ladi,  shu  sababli  murabbiyning  sportchi  bilan  suhbati  yoki  uni  boshqa  
faoliyatga  jalb  qilishi  start  oldi  holatni  optimallashtiradi.  Start  oldi  apatiyasini 
yengish uchun   massaj o’tkazish ham yaxshi natija beradi.  
Biroq  to’g’ri  tashkil    qilingan  razminka-shaylanish  mashg’uloti  eng  yaxshi 
ta’sir ko’rsatadi. Startoldi  qaltirashi holatida razminka mashqlarini sustroq  tezlikda,  
chuqur-chuqur  nafas  olish  harakatlarni  qo’shib  bajarish  kerak.  Nafas    markazi 
qo’zg’alishi  bosh  miya  yarim  sharlari  po’stlog’iga  normallashtiruvchi  ta’sir 
ko’rsatadi.  Start  oldi  apatiya    holatida  esa,  aksincha,  razminkani  tez  harakatlar 
yordamida nerv va muskul tizimilarini qo’zg’aluvchanligi ortiriladi.