O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi

6-Bob: Marketingda baho  siyosatini boshqarish 
 
                            
Reja: 
6.1.Baho  siyosatining mohiyati va vazifalari.      
6.2.Bah
o  o’rnatish va baholarga moslashish.  
6.3.Tovar miks doirasida bahoning shakllanishi. 
6.1.Baho  siyosatining mohiyati va vazifalari 
 
Barcha  tijorat  va  notijorat  tashkilotlari  taklif  etayotgan  tovar  yoki 
xizmatlarga  bah
o  o’rnatiladi.  Asrlar  davomida  baho  haridor  va  sotuvchi 
o’rtasidagi  savdo-sotiq  natijasida  o’rnatilib  kelingan.  Hozirgi  kunda  yangi 
texnologiyalar    bahoni  mu
zokaralar  yo’li  bilan  o’rnatish  qayd  etilgan  baholar 
amaliyotini 
ko’rib chiqishni talab qilmoqdalar. 
 
Baho 
–  marketing-miksning  foyda  “yaratuvchi”  yagona  elementi 
hisoblanadi.  Marketing-miksning  boshqa  elementlari  kompaniya  harajatlarini 
belgilaydi. 
 
Baho siyosatini ishlab chiqish ancha q
iyin masala, chunki unga ko’pgina 
omillar  ta'sir  qiladi. Baho siyosati  qu
yidagilarni ko’zda tutadi: firma (korxona) 
doirasida  ishlab  chiqilgan  yagona  bah
o  siyosati  strategiyasini  mo’ljallash; 
korxonaning  maqsadlari  va  strategiyasiga  muvofiq  baho siyosatining asosiy 
yo’nalishlarini  ishlab  chiqish;  bahoni  tashkil  qilish  jarayonlarini  shakllantirish; 
baho darajasini belgilash; foyda va rentabellik darajasini aniqlash. 
 
Yagona  bah
o  siyosati  strategiyasi  korxona  o’zi  ishlab  chiqarayotgan 
mahsulotlariga  bah
o  belgilashi mumkinligini ko’zda tutadi. Yangi mahsulotga 
bah
oning  mo’ljallangan  darajasini  belgilashda,  qoidaga  ko’ra, uning asosiga 
bozorni  kompleks  tadqiq  qilish  natijalari  va  uning  rivojlanish  istiqbollari 
kiritiladi. 
 
Bah
o  siyosatining  asosiy  yo’nalishlarini  ishlab  chiqish  o’z  ichiga 
quyidagilarni  oladi:  ishlab  chiqish  rentabelligini  ta'minlash,  tovar    sifat 
darajasi,  bozor  sharoitlari  (talab),  raqobat,  bozordagi  hissani  saqlab  qolish 
yoki  ko’paytirish,  barqarorlik,  narxlarning  barqarorligi,  navbatdagi reja davrini 

---

 
81 
mo’ljalga  olish.  Bahoni  shakllantirish  siyosatini  amalga  oshirish  jarayoni  olti 
bosqichni 
o’z ichiga oladi. Ushbu bosqichlar quyidagi 6.1.1-rasmda keltirilgan. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6.1.1-rasm. Bahoni shakllantirish siyosatini amalga oshirish jarayoni 
                   bosqichlari 
Bahoni  tashkil  qilish  tamoyillarini  shakllantirish  hisob-kitob  usullari  va 
bah
o  turlarini  belgilashni  ko’zda  tutadi.  Baho  hisob-kitobi  asosida  ishlab 
chiqarish xujjatlari  q
o’shimcha foyda kiritilishi yoki narx vujudga kelgan bozor 
sharoitlariga asoslanishi mumkin. 
Bah
o turlari bo’yicha quyidagi tartibda guruhlanadi: 
- ishlab chiqaruvchining; narx bildirgich, shartnoma, hisob-kitob; 
Bah
oni shakllantirish mеtodlarini 
tanlash 
 
Yakuniy   bahoni 
o’rnatish 
 
Bahoni shakllantirish vazifalarini 
qo’yish 
 
Talabni aniqlash 
 
Xarajatlarni  baholash 
 
Xarajatlar, baho va raqobatchilar 
takliflarini tahlil qilish 
 

---

 
82 
- bozor bahosi; jahon, yakka xukmronlik, kartel, taklif, talab; 
- haridor uchun baho; iste'molchi, ulgurji, chakana, ma'lumot; 
- 
statistik, o’rtacha statistik, eksport, import, joriy, o’zgarmas baho; 
 
Baho  darajasini  aniqlash  mahsulotning  yangilik darajasi, yashash davri 
bosqichlari va bozor nuq
tai nazaridan darajalarga ajratishni ko’zda tutadi. 
Hozirgi  zamon  sharoitlari  uchun  tovarni  bozorga  kiritishning  birinchi 
bosqichidayoq mustahkam foyda omilini ta'minlovchi oshirilgan baho siyosati 
eng oddiy holdir.  
Pasaytirilgan  bah
olar  siyosatidan  ko’pincha  sanoat  yarim  tayyor 
mahsulotlari  va  ularning  tarkibiy  qismlari  bozorini  egalash  uchun 
foydalanadilar.  
Foyda  va  rentabellik  darajasini  aniqlash  ishlab  chiqarish  harajatlari 
darajasi  va  firma  (korxona)  tomonidan  ishlab  chiqarilayotgan  aniq  tovar  va 
tovarlar  narxiga  bo
g’liq.  Firma  (korxona)  faoliyatining  muhim  yo’nalishlari 
bo’yicha  marketing  siyosatini  ishlab  chiqish  bozor  sharoitlariga  aynan 
o’xshash boshqaruv tizimini yaratishga imkon beradi.