O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi

5.4. 
O’rov va etiketka tushunchasi va ular to’g’risidagi qarorlar 
 
Tovarlarni  o’rash-joylash,  birinchi  qarashda  muhim  ko’rinmasada  
keyingi vaqtda juda jadal sur'atlar bilan rivojlanmoqda. Rivojlangan mamlakat-
larda  barcha  tovarlar  va  mahsulotlar  idishlarga  joylangan  holda  sotilmoqda, 
shuningdek supermarketlarda mahsulotlar ko
g’oz xaltalar va polietilen sumka-
larga solingan holda mijozlarga taqdim etiladi. Buning ustiga bu haridor uchun 
ham,  sotuvchi  uchun  ham  qulay  va    tovarlarni  tashish  va  omborga  joylash-
tirish jarayonini engillashtiradi. 
O’rash-joylash quyidagilarga imkon beradi: 
- tovarlarni buzilishdan va shikast etishdan saqlaydi; 
-  tovarlarni  tashish,  ortish,  tushirish  va  omborga  joylashtirish  uchun  eng 
muvofiq  birlik yaratishni ta'minlaydi; 
-  tovarlarni  sotish  uchun  o
g’irligi  va  hajmi  bo’yicha  eng  qulaylarini yaratishni 
ta'minlaydi; 
- reklama faoliyatini kuchaytiradi/. 
 
Har  qanday  idishga  joylashtirish  tovarlar  ishlab  chiqarish  bilan  bo
g’liq 
harajatlar 
omilidir
. 
O’rash-joylash 
harajatlarining 
miqdori 
idishga 
joylashtirilgan tovar  qiymatiga oq
ilona mutanosiblikda bo’lishi kerak. Shuning 
uchun  idishlarining  yangi  turini  yaratishda  hamma  vaqt  ham  belgilangan 

---

 
77 
idishlar  bo’yicha  uning  vazifasi  nuqtai  nazaridan  qanday  darajada  harajatlar 
bo’lishiga  e'tibor  berish  kerak.  Idish  turiga  ta'sir  etuvchi  asosiy  omillar 
quyidagilar: 
-tovarning o
g’irligi va hajmi, omborga joylashtirish vositalari, hamda transport 
tariflari; 
-
o’rash-joylash  vositalarini  mijozlardan  tashishni  va  omborga  joylashtirishni 
avtomatlashtirilganligiga moslashuvi darajasi; 
-
tovarlarni tashish turlari va yo’llari, chunki transport vositalariga  qarab ancha 
katta farqlar mavjud. H
avo yo’li bilan tashishda ancha engil idishlarni tanlash 
maqsadga  muvofiq
.  Suv  yo’li orqali tashishda yuqori himoya xususiyatlariga 
ega idishlardan foydalanish muhim. 
 
Shunday  qilib,  idishlarning  muhim  vazifalaridan  biri  tovarni  shikast-
lanishidan saqlash, chunki ishlab chiqaruvchi faqat u mijoz q
o’liga nuqsonsiz 
shikastlanmagan hol
da etib borgandagina to’liq sotish narxini oladi. 
 
Raq
obat  ko’rinishining  keskinlashganligi  sababli  ayrim  g’arb 
mamlakatlari  ishlab chiqaruvchilar idishlardan arzon tovarlarni asossiz yuqori 
narxlarda  sotishda  foydalanmoq
dalar  yoki  nisbatan  katta  bo’lmagan 
miq
dordagi  tovarlarni,  mijoz  ko’proq  narsa  harid  qilyapman  deb  o’ylashi 
uchun  yirik  idishlarda  sotmoqdalar.  Rivojlangan  mamlakatlarda  haridorlar 
manfaatlarini  himoya  qiluvchi  qonunlar  keng  rivojlangan.  Xalqaro  darajada 
standartlashtirish  bo’yicha  xalqaro  tashkilot  mavjud.  Shuning  uchun  G’arbiy 
Evropa  mamlakatlarida  idishlar  me'yori  mavjudligini  nazardan  qochirmaslik 
kerak. Idishlarga nisbatan quyidagi talablar q
o’yiladi: 
-idishla
rni  tasvirlash  bo’yicha  rasm  yoki  yozuv  aniq,  bir  ma'noli  bo’lishi  va 
tovar  mazmuniga  mos  kelishi  kerak,  tovar  sifati  haqida  yol
g’on  fikrlarni 
tu
g’dirmasligi; 
-idishga  joylashtirilgan  tovarning  o
g’irligi,  hajmi va soni haqidagi ma'lumotlar 
idishning yaxshi 
ko’rinadigan joyiga joylashtirilishi; 
-sifat haqidagi ma'lumotlar tovarning haqiqiy 
sifatiga to’liq mos kelishi; 

---

 
78 
-joylashtirilgan tovar birliklarining o
g’irligi va soni iloji boricha yaxlitlashtirilgan 
bo’lishi; 
-
idishlarda narxlarning  ko’rsatilishi aniq va yaxshi ko’rinadigan bo’lishi; 
-
tovarni  eskirishi  ustidan  nazorat  idishga  joylashtirilgan  maxsus  ko’rsatma 
asosida amalga oshirilishi kerak.