Anatomiya 2014. indd

MUSHAKLAR TIZIMI

Mushaklar tayanch-harakat apparatini faol qismini tashkil 

qiladi. Tananing har bir harakati organizmda bo‘lgan ko‘nda-

lang-targ‘il mushak tolalarining qisqarishi natijasida paydo 

bo‘ladi. Tana mushaklari suyaklarga birikib, ularni harakatga 

keltiradi. Ular tana bo‘shliqlari devorini hosil qilishda ishtirok 

etadi va ba’zi bir ichki a’zolar (yutqin, qizilo‘ngachning yuqo-

ri qismi, hiqildoq, to‘g‘ri ichakning pastki qismi) devorlari tar-

kibiga kiradi. Skelet mushaklari yordamida odam harakat qila di 

va muvozanat saqlaydi, nafas oladi, ovqatni yutadi va mimika-

sini o‘zgartiradi. Katta odamning skelet mushaklari gavda og‘ir-

ligining 40 %ini, yangi tug‘ilgan chaqaloq da 20–22 %ini tash-

kil qiladi. Keksa odamlarda mushak massasi tana og‘irligini 25–

30 %gacha  kamayadi. 

Odam tanasida 400 ga yaqin mushak bor (79-, 80-rasm). Наr 

bir mushak biriktiruvchi to‘qimali parda endomiziy

 bilan o‘ral-

gan ko‘ndalang-targ‘il mushak tolalaridan tuzilgandir. Turli kat-

talikdagi mushak tolalari bir-biridan birik tiruvchi to‘qimali qat-

lamlar perimiziy

 vositasida ajrab turadi. Bu perimiziy ichida qon 

tomirlar va nerv lar joylashadi. Butun mushakni o‘ragan birikti-

ruvchi to‘qimali parda epimiziy

  deb ataladi. Bu parda mushak 

---

142

payiga davom etib peritendiniy

 degan nomni oladi. Mushaklarda 

juda kuchli modda almashinuvi ketganligi sababli ularda qon to-

mirlar ko‘p bo‘ladi. Har bir mushakning faol qisqaruvchi qis mi – 

qorinchasi