Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Sodda dorivor mahsulotlarni tanlash, yig’ish, quritish va saqlash   shartlari: 
Har bir xastalikni mahalliy davo bilan muolaja qilmoq  lozimdir. Zeroki,  har bir 
hududdan olingan davo mahsuloti shu  joy xastaliklariga yaxshiroq va tezroq ta`sir 
qiladi. Buqrotning bu fikrini tahlil qilmoqchi bo`lsak, bemor yashayotgan mintaqa 
va shu  mintaqada o`sayotgan dorivor o`simlik va yashayotgan hayvon shu  mintaqa 
ob - havo muhitining mahsuli bo`lib, ular mizoj jihatidan bir biriga munosibdir. 
 
Dorivor mahsulotlarni, asosan ularni o`zlari tanlab o`sgan joylardan yig’ish 
yaxshiroqdir.  Chunki  tabiiy  yoki  boshqacha  qilib  aytganda,    yovvoyi  holda  o`sgan 
dorivor mahsulotlar, madaniy yoki ekib o`stirib olinganlarga nisbatan shifobaxshligi 
to`la  quvvatli,    kuchlidir.  Tabiiyki,  dorivor  o`simliklar  tabiatning  hamma 
mintaqalarida  jumladan,  tog’larda,  cho`l  va  sahrolarda  uchraydi.  Ularning  bunday 
tarqalishi, shu  o`simlik mizojini uning o`sishi, ulg’ayishi va voyaga yetishi  uchun 
ayni  muhitning  mos  kelishligi  bilan  bog’liqdir.  Shunday  bo`lsada,  ba`zi  bir 
o`simliklarni  hamma  mintaqalarda  uchratamiz.  Shu    bilan  birga  keyingi  paytlarda 
ba`zi  bir  dorivor  o`simliklarni    iqlimga  moslashish  uslubi  bilan  bir  jug’rofiy 
muhitdan    ikkinchi  bir  jo`g’rofiy  muhitga  o`stirish,  yovvoyi  o`simliklarni 

---

134 
 
madaniylashtirish ishlari  ham amalga oshmoqdaki, bu sharq tabobati dori tayyorlash 
ishlariga ancha qiyinchilik tug’diradi. Chunki bunday jarayonni boshdan kechirgan 
o`simlik  yoki  hayvonda  xohlaymizmi  -  xohlamaymizmi  mizoj  o`zgarishi  bo`ladi. 
Buning  sababi  shuki,  o`simlikning  o`sish  va  rivojlanish  jarayonida  quyoshning 
osmon burjidagi o`rni, esayotgan shamol, yerning namligi va hokazolar shu  o`simlik 
o`sishiga  ta`sir  qilib  uning  tana  va  hosil  zichligini,  ta`mini,  hidini,  rangini  paydo 
bo`lishida bilvosita va bevosita ishtirok etadi.  
Masalan, O`zbekistonda  yetishtirilgan qovun - tarvuz urug’ini Rossiya yerlarida 
yetishtirilgan  hosillar  misolida  yoki  bo`lmasa,  o`z  vatani  hisoblangan  zaytun 
daraxtini  O`rta  yer  dengizi  sharoitidan  Rossiyanng  Krasnodar  o`lkasida  yetishtirish 
kabilardir. 
 
Dorivor  o`simliklarni  tog’lardan,  tog’  yon  bag’irlaridan,  cho`l  va 
sahrolardan, o`rmonlardan,  shuningdek, ekiladigan maydonlardan  yig’amiz, ammo 
hamma dorivor  o`simliklar  hamma joyda uchramaydi. Har bir o`simlikning o`ziga 
taalluqli yashash sharoiti va muhiti bo`lishi lozim. Misol, kovar o`simligi tog’ yon 
bag’ridagi  toshloq,  cho`l  va  sahrodagi  qattiq  yerlarda  hatto  qadimiy  Buxoro,  
Samarqand, Urganch, Shaxrisabz, Termiz kabi shaharlarimizning eski tosh va pishiq 
g’ishtdan  qurilgan  binoning  tom  va  devorlarida  o`ssa,  bargizub  (baqayaproq) 
o`simligi jilg’alarning adirlariga qo`yiladigan doimiy nam joylarida, ariq bo`ylarida 
va ekiladigan, namligi ko`p joylarda o`sadi. 
Bu  misollardan  maqsad  shuki,  har  bir  o`simlikning  o`ziga  xos  o`sish  joyi  va 
sharoitlari bo`ladiki, bu joy va muhitda ular o`sib, rivojlanish,  nasl qoldirishga qodir 
bo`ladi.  
  Ana  shunday  sharoitda  o`sgan  o`simlik  sog’lom  baquvvat  bo`lsa,  ularni 
tabobatda  ishlatish  maqsadga  muvofiqdir.  Tog’,  cho`l  va  sahrolardan  olingan 
o`simliklar  ekiladigan  maydonlardan    olinganiga  nisbatan,  hajmi  kichik,  moddasi 
zich, shifobaxshligi kuchli va shiddatli bo`lishi bilan birga, aksariyat holatlarda tog’, 

---

135 
 
sahro  va  cho`llardan  olingan  dorivor  mahsulotlar  issiq  mizojlilik  xususiyati  bilan 
kuchliroq bo`ladi. 
  Ekiladigan maydonlardan olingan dorivor mahsulotlarning issiqlik mizoji tog’, 
sahro  va  cho`ldan  olinganlarga  nisbatan  kamroq  bo`ladi,  chunki  ularning  moddasi 
g’ovak, namligi ko`p, ta`mi, hidining o`tkirligi kamroq bo`ladi. 
  Ekiladigan  joylardan  yig’ilgan  dorivor  moddalarning  ko`pchiligi  birinchi 
ikkinchi  darajada issiq,  mo`tadil, yoki bo`lmasa  sovuq, ho`l  mizojlidir. Bemorlarga 
darmon va parhez  buyurishda buni e`tiborga olish lozimdir.