Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари давлат қЎмитаси тошкент ахборот технологиялари университети

2. 
Қўшилган капитал ҳисоби.
Қўшилган капитал оддий ва имтиёзли акцияларни сотишдан
олинган суммалар номинал қийматидан ошиқча суммалар, бундан
ташқари, қайтариб бермаслик шарти билан олинган мулклар
қийматининг йиғиндисидан ташкил топади. 
Қўшилган капитал, акцияларнинг номинал қийматидан ошиқча
баҳоси бўйича биринчи сотувдан олинган эмиссия даромадини акс
эттиради. Бундан ташқари, қўшилган капиталнинг таркибида Низом 
капиталига қўйилган омонатларни тўлашда ҳосил бўладиган курсдаги
фарқларнинг суммаси ҳам ҳисобга олинади. 

---

206 
Қўшилган капиталнинг мавжудлиги ва ҳаракати қуйидагича: 
8410 – 
«Эмиссия даромадлари» 
8420 – 
«Низом капиталини шакллантиришда курсдаги фарқлар» 
ҳисобварақларида юритилади. 
8410 – 
«Эмиссия даромадлари» счёти акцияларининг номинал
қийматидан юқори олинган маблағлар тўғрисидаги маълумотларни
умумлаштириш учун мўлжалланган. 
Келиб тушган суммалар 8410 – «Эмиссия даромадлари» счётининг
кредити бўйича ҳисобга олинади, хусусий акцияларни сотиб олишда ва
сотиб олинган хусусий акцияларни бекор қилишда курсдаги фарқларни
қоплаш учун фойдаланилганда ушбу муомалалар бу счётнинг дебети
бўйича ҳисобга олинади. 
8420 –
«Низом капиталини шакллантиришда курсдаги фарқлар» счёти
Низом капиталини шакллантириш жараёнида ҳосил бўладиган курсдаги 
фарқларни ҳисобга олиш учун мўлжалланган. 
Валюта ва валюта қийматликлари ҳисобига Низом капиталини
шакллантириш вақтида Низом капиталига бадал тўлаш вақтида амал
қилинган Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан белгиланган
курс бўйича баҳоланади. 
Валюта ва валюта қийматликларини баҳолаш ва бошқа мулкларни 
рўйхатдан ўтказиш вақтида таъсис ҳужжатларидаги баҳолардан фарқ
қилиши мумкин. Ҳосил бўлган бу курсдаги фарқлар 8420 –«Низом
капиталини шакллантиришда курсдаги фарқлар» счётида ҳисобга олинади. 
Баҳолардаги ижобий фарқлар, мулклар, валюта ва валюта қийматликлари 
счётларининг дебети бўйича ва 8420 –«Низом капиталини
шакллантиришда курсдаги фарқлар» счёти кредити бўйича, салбий фарқлар 
эса тескари тартибда бухгалтерия проводкалари бўйича акс эттирилади. 
Баҳолардаги ва курсдаги баҳолашнинг бу тартибда ҳисобдан чиқарилиши 
таъсис ҳужжатларида олдиндан келишилган Низом капиталидаги
таъсисчилар улушининг ўзгармаслигига имкон беради. 
Низом капиталини шакллантиришда ҳосил бўлган курсдаги
фарқларнинг таҳлилий ҳисоби, очиқ турдаги акциядорлик жамиятининг
акция эгалари билан ҳисоблашишдан ташқари, ҳар бир таъсисчи бўйича
юритилади.
Хўжалик юритувчи субъект қайта рўйхатдан ўтказилгунга қадар 
ўзгармасдан қолиши лозим бўлган Низом капиталидан фарқли ўлароқ 
қўшилган капитал қуйидаги операциялар натижасида тўлдирилиши мумкин: 
- 
эмиссион даромадни юзага келтирувчи номинал қийматдан юқори 
баҳода акциялар бирламчи сотилиши ҳолатида; 
- 
курсдаги фарқни келтириб чиқарувчи хорижий инвестицияли 
хўжалик юритувчи субъектлар Низом капиталини шакллантириш чоғида; 

---

207 
- 
эмиссион даромад юқорида кўриб ўтилгандек‚ акциялар сотилиш 
баҳоси ва номинал қийматии ўртасидаги тафовутни ҳисобга олинган ҳамда 
фақатгина бирламчи эмиссия чоғида акс эттирилади.
Мисол. 1000 сўмлик номинал қиймати бўлган акциялар 1200 сўмдан 
сотилган‚ қуйидаги ёзувлар қайд этилади: 
5110‚ 5010 – 
пул маблағларини ҳисобга олиш ҳисобварақлари дебети – 
1200. 
4610 – 
«Низом капиталига бадаллар бўйича муассислар қарзи» 
ҳисобварағи кредити – 1000. 
8410 – 
«Эмиссион даромад» ҳисобварағи кредити – 200.