Ызбекистон республикаси олий ва ырта

 
5.3. Rejalashtirilayotgan biznesni sug’urtalash 
 
Sug’urtalash  –  bozor  infratuzilmasining  muhim  elementi  bo‘lib, 
fuqarolarning va xo‘jalik subyektlarining mulkiy manfaatlarini himoya qilishi ko‘zda 
tutiladi. 
Sug‘urtalash 
sug‘urtalovchining 
manfaatlarini 
uchinchi 
shaxslar 
e‘tirozlaridan  hamda  bu  shaxslarning  o‘z  manfaatlarini  ham  himoya  qiladi,  chunki 
sug‘urtalovchining  moddiy  imkoniyatlaridan  qat‘iy  nazar  etkazilgan  zararni  qoplash 
kafolatlanadi. 
Sug‘urtalashni  huquqiy  jihatdan  tartibga  solish  har  bir  mamlakatda  davlat 
tomonidan  belgilab  qo‘yiluvchi  qonun  va  qoidalarga  asosan  amalga  oshiriladi. 

---

 
53 
Masalan,  Frantsiyada  uch  qismdan  iborat  bo‘lgan  Sug‘urta  kodeksi  mavjud.  Uning 
birinchi qismida qonun normalari, ikkinchi qismida hukumat qarorlari mavjud bo‘lsa, 
uchinchi qismi boshqa ma‘muriy idoralarning ko‘rsatmalaridan iborat. 
Buyuk  Britaniyada  sud  jarayonlari  sug‘urta  huquqining  manbai  hisoblanadi. 
AQSHda  ham  shunday  holatni  kuzatish  mumkin.  Shveytsariyada  esa  sug‘urta 
huquqining  asosiy  manbai  1908  yilda  qabul  qilingan  va  keyinchalik  ma‘lum  bir 
o‘zgartirishlar  kiritilgan  «Sug‘urta  shartnomasi  to‘g‘risida»gi  qonun  hisoblanadi. 
Rossiyada  sug‘urta  munosabatlari  avvalo  Fuqarolik  kodeksi  hamda  1997  yil  31 
dekabrda  qabul  qilingan  «Rossiya  Federatsiyasida  sug‘urta  ishini  tashkil  etish 
to‘g‘risida»gi qonun bilan tartibga solinadi. 
Sug‘urtalash  O‘zbekistonda  ham  rivojlanmoqda.  Mustaqillik  qo‘lga 
kiritilgandan  so‘ng,  1993  yilning  mayida  «Sug‘urtalash  to‘g‘rsida»gi  qonun,  2002 
yilning  aprelida  esa  o‘z  tarkibi  va  bajaruvchi  vazifalari  bo‘yicha  jahon  standarti 
talablariga yaqinlashgan «Sug‘urta faoliyati to‘g‘risida»gi yangi qonun qabul qilindi. 
Respublikamiz  sug‘urta  tizimini  bugungi  kunda  «O‘zbekinvest»  Milliy  sug‘urta 
kompaniyasi,  «Kafolat»  davlat-aktsiyadorlik  sug‘urta  kompaniyasi,  «Madad» 
sug‘urta kompaniyasi va boshqalar namoyon qiladi. 
Sug‘urtalash  maxsus  fan  sohasi  va  xo‘jalik  amaliyoti  bo‘lganligi  sababli  bu 
erda  sug‘urtalashning  tizim  sifatidagi  mohiyatiga  chuqur  kirib  bormaymiz. 
Sug‘urtalashni  faqat  biznesni  qo‘llab-quvvatlash  hamda  uni  tabiiy  ofatlar,  iqtisodiy 
nobarqarorlik, uchinchi shaxslarning aybi kabi sabablar bilan yuzaga kelishi mumkin 
bo‘lgan  yo‘qotish  va  zararlarning  oldini  olish  imkoniyati  sifatida  ko‘rib  chiqamiz, 
xolos. 
Biznes,  ishlab  chiqarish  yoki  faoliyatning  boshqa  bir  turi,  ayniqsa  katta 
miqdorda moddiy va moliyaviy resurslarni jalb qilish bilan bog‘liq bo‘lishi doim ham 
muvaffaqiyat  yoki  yutuqning  garovi  bo‘la  olmaydi.  Bu  ma‘lum  darajada 
tavakkalchilik  ham  bo‘lib,  biznes  tili  bilan  aytganda,  oldindan  sug‘urta  qilinishi 
lozim. 
Biznes  va  tadbirkorlik  odatda  sug‘urta  obyekti  bo‘lmaydi.  Sug‘urta  tizimi 
butun  dunyoda  asosan  uch  yo‘nalishni  nazarda  tutadi:  shaxsiy  sug’urta,    mulk