Ызбекистон республикаси олий ва ырта

Daromadlilik  indeksi  (PI)  uslubiy  jihatdan  ilgari  «kapital  qo‘yilmalar 
samaradorlik  koeffitsienti»  ko‘rsatkichi  bo‘yicha  foydalanilgan  baholashni  eslatib 
turadi.  Shu  bilan  birga  iqtisodiy  tarkibiga  ko‘ra  umuman  boshqacha  ko‘rsatkich 
hisoblanadi,    chnuki  investitsiyalardan  olinuvchi  daromad  sifatida  sof  foyda  emas, 
balki  pul  oqimlari  qabul  qilinadi.  Bundan  tashqari  investitsiyalardan  olish 
kutilayotgan daromad (pul oqimlari) baholash jarayonida hozirgi qiymatga keltiriladi. 
Daromadlilikni hisoblash quyidagi formula bo‘yicha amalga oshiriladi: 
 
DI = PO / IM, 
yoki 
                            
;
)
(
1
1








n
t
t
t
n
t
t
t
t
d
K
d
X
H
PI
 
 
 

---

 
137 
bu erda: 
        DI – investitsiya loyihasi bo‘yicha daromadlilik indeksi; 
 
PО – hozirgi qiymatda pul oqimlari miqdori; 
 
IМ  –  investitsiya  loyihasini  amalga  oshirishga  kiritiluvchi  investitsiya 
mablag‘lari  miqdori  (qo‘yilmalar  vaqti  turlicha  bo‘lganda    hozirgi  qiymatga 
keltiriladi). 
 
Misol.  Yuqorida  ko’rib  chiqilgan  ikki  loyiha  ma’lumotlari  bo’yicha  ularning 
daromadlilik  indeksini  aniqlaymiz.  «A»  loyihasi  bo’yicha  daromadlilik  indeksi: 
8758:7000  =  1,25.  Ikkinchi  loyiha  bo’yicha  esa:  8221:6700  =  1,23.  Investitsiya 
loyihalarini  «daromadlilik  indeksi»  bo’yicha  solishtirish  shuni  ko’rsatadiki,  «A» 
loyihasining samaradorligi yuqori. 
Daromadlilik  indeksi  ko‘rsatkichi  solishtirma  baholashdan  tashqari  loyihani 
amalga oshirishning maqsadga muvofiqligi mezoni sifatida ham qo‘llanishi mumkin. 
Agar  daromadlilik  indeksi  qiymati  birga  teng  yoki  undan  kichik  bo‘lsa,  loyiha  
investorga  qo‘shimcha  daromad  keltirmaydi  va  rad  etilishi  lozim.  Boshqacha  qilib 
aytganda, daromadlilik indeksi qiymati 1 dan katta bo‘lgan investitsiya loyihalarigina 
amalga oshirishga qabul qilinishi mumkin. 
«Daromadlilik  indeksi»  va  «sof  keltirilgan  daromad»  ko‘rsatkichlarini 
solishtirishda  ular  yordamida  investitsiyalar  samaradorligini  baholash  natijalari  bir-
biriga  to‘g‘ridan-tug‘ri  bog‘liqligiga  e‘tibor  qaratish  lozim:  sof  keltirilgan 
daromadning  absolyut  qiymati  o‘sishi  bilan  daromadlilik  indeksi  ham  o‘sadi  va 
aksincha. Bundan tashqari, sof keltirilgan daromad nolga teng bo‘lganda daromadlilik 
indeksi  doimo  1  ga  teng  bo‘ladi.  Bu  esa  shuni  anglatadiki,  investitsiya  loyihasini 
amalga  oshirishning  maqsadga  muvofiqligi  mezoni  sifatida  ulardan  faqat  bittasi 
qo‘llanishi  mumkin.  Solishtirma  baholashni  o‘tkazishga  keladigan  bo‘lsak,  bu 
holatda  ikkala  ko‘rsatkichni  ham  qarab  chiqish  lozim,  chunki  ular  investorga 
investitsiya loyihasi samaradorligini har tomonlama baholashga imkon beradi.  
Daromadlilik  indeksi  quyidagi  ko‘rsatkichlar  bilan  bir  xil  ma‘noga  ega: 
«rentabellik indeksi», «foydalilik indeksi».