O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi zaxiriddin muhammad bobur nomli andijon davlat universiteti

O‘pkaning tiriklik hajmi. O‘pkaning  tiriklik hajmi  deb, chuqur  nafas  

olgandan keyin bir marta nafas chiqargandagi havo  miqdoriga  aytiladi.  Bu bir 

marta nafas olganda o‘pkaga to‘ldirish mumkin bo‘lgan eng ko‘p havo hajmidir. 

Uni  spirometr  deb  ataladigan  asbob  yordamida  o‘lchanadi.  Turli  yosh  va 

jinsdagi bolalarda o‘pkaning tiriklik hajmi har xil  bo‘ladi.    

 

Jismoniy    ish,  sport  mashg‘ulotlari  natijasida  o‘pkaning    tiriklik    hajmi  

ortadi. Jismoniy nagruzka nechog‘li  katta bo‘lsa, nafas funksiyasi shuncha ko‘p 

o‘zgaradi  -  nafas    harakatlari  soni    va  chuqurligi,  o‘pka  ventilyatsiyasi  ortadi. 

Bola  tinch  holatda  bo‘lganda  o‘pka  tiriklik  hajmining  faqat  bir  qismidan 

foydalaniladi. Qolgan  rezerv kislorodga ehtiyoj tug‘ilganda sarflanishi mumkin. 

 

Ko‘krak qafasi aylanasi kattalashib borgan sayin o‘pkaning  tiriklik hajmi 

ortib  boradi.  O‘pkani    tiriklik  sig‘imini  oshirish  uchun  fizkultura    mashqlari, 

ertalabki  zaryadka,  yugurish,  chang‘i  uchish,  eshkak    eshish  va  kuch 

ishlatiladigan jismoniy mehnat bilan Shug‘ullanish  tavsiya etiladi. Biroq, 22- 25 

yoshga  borgandan  keyin  o‘pkaning    tiriklik  hajmi  ortmay  qo‘yadi,  40-45 

yoshdan  keyin  esa  u  odamning  o‘ziga  aloqador  o‘zgarishlar  munosabati  bilan 

asta-sekin  kamaya boradi. 

 

Imkoni  boricha  juda chuqur  nafas chiqargandan keyin o‘pkada har qalay 

bir  oz  havo  qoladi.  Odam  o‘lganidan    keyin    ham    o‘pkasida      havo    qoladi, 

shuning uchun uni qoldiq havo deb atash rasm bo‘lgan.  Tiriklik  sig‘im  bilan 

qoldiq havo yig‘indisi o‘pkada umumiy havo miqdorini tashkil etadi. 

---

39 

 

 

Sog‘lom  bolalarda  jismoniy  nagruzkadan    keyin  zo‘raygan  o‘pka 

ventilyatsiyasi  6-10  minut  o‘tgach    asliga  keladi,  juda  katta  jismoniy 

nagruzkadan  keyin esa uning  asliga kelishi 15 minutgacha cho‘zilishi mumkin. 

Nafas  sistemasi  yaxshi  mashq  qildirilgan  bolalar  jismoniy  nagruzkalarga 

bardosh beribgina qolmay, balki kasalliklarini ham yengil o‘tkazadilar [13,15].