O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi zaxiriddin muhammad bobur nomli andijon davlat universiteti

 I.4. Nafas sistemasining tuzilishi, yosh xususiyatlari. 

Nafas  olish organizmning  asosiy  funksiyalaridan biri bo‘lib, organizmga 

kislorod  kirishini,  undan  oksidlanish-qaytarilish  jarayonlarida  foydalanish, 

shuningdek,  oksidlanishdan  moddalar  almashinuvining    oxirgi  mahsuloti 

bo‘lgan    karbonat  angidrid  gazi  va  boshqa  ba’zi  birikmalar  chiqarilishni  

tahminlaydigan jarayonlar yig‘indisidan iborat. Nafas olishning ikki turi: tashqi 

---

34 

 

va  to‘qima  orqali  nafas  olish  bo‘ladi.  Tashqi  nafas  olish  nafas  olish 

organlaridagi  qon  bilan  tashqi  muhit  o‘rtasidagi  gazlar    almashinuvini, 

kislorodning  qon  bilan  barcha  organlar  va  to‘qimalarga  o‘tishini,  ulardan    esa 

karbonat  angidrid  gazining  teskari  yo‘nalishda  o‘tishini  ta’minlaydi.  To‘qima 

orqali nafas olish to‘qima hujayralarining kislorod istehmol qilishiga asoslanadi 

va  bu  oksidlanish-qaytarilish  reaksiyalarining  yig‘indisidan  iborat  bo‘lib, 

moddalar  almashinuvining  oxirgi  mahsuloti  hosil  bo‘lishi  va  fiziologik 

funksiyalar  amalga  oshishi  uchun  foydalaniladigan  energiya  ajratish  bilan 

kechadi.  Tashqi  nafas  olish  gazlar  almashinuvi  uchun  moslashgan  organlarda 

amalga  oshadi.  Nafas  olish  organlariga  burun    bo‘shlig‘i,  halqum  hiqildoq, 

traxeya, bronxlar va o‘pkadan tashkil topgan [4,9].