10-topwiriq pdf

---

Nazorat savollari

1. Tashhis markazlarining maqsad va vazifalari nimalardan iborat?

2. Ijro intizomi va madaniyati haqida mulohazalaringiz qanday?

3. Rahbardagi pedagogik qobiliyatlarni qanday aniqlash mumkin? Tarbiya psixologiyasi — pedagogik

psixologiyaning g‘oyat murakkab va kam ishlangan bo‘limi bo‘lib, keyingi vaqtlarda bunga ko‘proq

etibor berilmoqda. U shaxsni bir butun holda tarkib topishi va rivojlanishiga old ichki (psixologik)

mexanizmlarni, shuningdek, uning ayrim xususiyatlarini o‘rgatadi.

Shaxs faoliyati jarayonida moddiy va ijtimoiy muhitning o‘zaro aloqasi jarayonida shakllanib boradi.

Faollik bo‘lmagan joyda shaxsning qaror topishi va rivojlanishi ham bo‘lmaydi. Bunda ijtimoiy

aloqalar jamiyat, guruh hamda turli jamoalar hayotiga faol kirishib ketish shaxsni shakllantirishning

muhim omillari sifatida maydonga chiqadi. Aniq maqsadni ko‘zlagan holda oldindan rejalashtirilgan

hamda tashkil etilgan jarayon bo‘lishi tarbiya, shaxs va ijtimoiy muhitning o‘zaro tasir ko‘rsatuvchi

yo‘nalishlari hisoblanadi. Shaxsning shakllanib borish sur’ati unga xos ayrim xususiyatlarning tola va

butun holda barqaror paydo bo‘lib borish uning mehnatda, o‘qishda, o‘yinda, muloqotda va yurish-

turish madaniyatida yaqqol ko‘rinadi. Shuni ta’kidlab o‘tish kerakki, faoliyat nima sababdan amalga

oshirilishi zarur ekanligini tushuntira olish bilangina har bir ishning rivojlantiruvchi va tarbiyalovchi

vazifasi amalga oshadi. Bu fikrni shunday tushunish kerakki, tarbiyalanuvchi ongiga anglab yetilgan

barqaror va kuchli ichki ehtiros paydo bo‘lgandagina amalga oshirilayotgan faoliyat tarbiyalovchi

kuchga aylanadi. Xo‘sh, tarbiyaning o‘zi nima? A. Navoiy fikricha tarbiya, ya’ni «Pedagogika» bola

tarbiyasining fanidir. Bolaning salomatligi va saodati uchun yaxshi tarbiya qilmoq, tanini pok tutmoq,

yaxshi xulqlarni o‘rgatmoq, yomon xulqlardan asrab o‘stirmoqdir.

Shaxsni kamol toptirishda axloqiy tarbiyani asosiy hisoblagan sharq olimlari «Insonlarga eng muhim,

ziyoda sharaf, baland daraja beruvchi» deb ta’rif berganlar. Tarbiyalanganlikni esa yaxshi va yomon

xulqlarning qay darajada shakllanganligi bilan o‘lchaganlar. Ushbu testda yaxshi xulqlar turlari,

ularning mezonini aniqlash va shular orqali tarbiyalanganlik darajasini belgilashga harakat qildik.

Buning uchun yaxshi xulqning turlari, ularning mezonlarini ishlab chiqdik.

Keyingi ish esa har bir shaxsning tarbiyalanganlik darajasini aniqlashdir.

Har bir tarbiyachi — o‘qituvchi uchun yaxshi xulq, uning mezonini bilish - keyingi faoliyatini tashkil

etishda yordam beradi deb o‘ylaymiz. Tarbiyalanganlik darajasini aniqlash esa tarbiyalanuvchining

kamchilik tomonlarini tuzatishga yordam beradi.

3.Axloqiy tarbiyalanganlik darajasini tashxis etish vositasi.

T/r

Tarbiyalanganlik ko‘rsatkichi

Bali (0-10 gacha)

1.

Vatanparvarlik

 

2.

Do‘stlik, insonparvarlik

 

3.

Halollik

 

4.

Mehnatsevarlik

 

5.

Intizomlilik

 

6.

Saxiylik

---

 

7.

Faollik

 

8.

Kamtarlik

 

9.

Ozodalik

 

10.

Tejamkorlik

 

11.

Jasurlik

 

12.

Chaqqonlik, chiniqish, kuchlilik

 

13.

Baynalminallik

 

14.

Mas’uliyatlilik

 

15.

Qiziquvchanlik

 

16.

Prinsipiallik

 

17.

Nafosatlilik

 

18.

Ishbilarmonlik, tadbirkorlik

 

19.

Iffat-hayolilik

 

20.

O‘z-o‘zini tarbiyalash, nazorat qilish

 

   

Pedagogik diagnostika va korreksiya (5A110901 pedagogika nazariyasi va tarixi: 2 kurs, 3 semestr)

Личный кабинет

Мои курсы

---

 PDvK (Pedagogika NvT: 2 kurs, 3 semestr)

 Тема 9

 9-MAVZU: O’QUVCHILARNING AXLOQIY TARBIYALANGANLI...

9-MAVZU: O’QUVCHILARNING AXLOQIY TARBIYALANGANLIK DARAJASINI TASHXIS ETISH.

9-MAVZU:   O’QUVCHILARNING AXLOQIY TARBIYALANGANLIK  DARAJASINI TASHXIS ETISH.(2

soat)

                                              Rеja:

1.O’quvchilarni axloqiy tarbiyalanligi ko’rsatkichlari va mezonlari.

2. O’quvchilarni axloqiy tarbiyalanligini tashxis etish metodikasi.

3.Axloqiy tarbiyalanganlik darajasini tashxis etish vositasi.

 

1.O’quvchilarni axloqiy tarbiyalanligi ko’rsatkichlari va mezonlari.

Т/р

 

Tarbiyalanganlik ko‘rsatkichlari

Mezoni

 

1.

 

Vatanparvarlik

 

O‘lka o‘tmishi va hozirgi hayotiga qiziqish, tabiatga mehr qo‘yish va uni asrash, o‘z uyi, bog‘chasi,

maktabini sevish, mehnatga muhabbat, vatanining buyuk kishilari bilan faxrlanish va h.k.

2.

 

Do‘stlik, insonparvarlik

 

Jamoaga qo‘shila olish, kattalarga hurmat, kichiklarga izzat, muhtojlarga yordam berish, mehr-

shafqatlilik, g‘amxo‘rlik, samimiylik, do‘stga sadoqatlilik va h.k.

3.

 

Halollik

 

Samimiylik, rostgo‘ylik, o‘z xatosini tan olish, so‘z bilan ish birligi, va’daga vafo qilish, o‘zgalar

mulkiga tegmaslik va h.k.

4.

 

Mehnatsevarlik

 

Mehnatsevarlik, vijdonan o‘qish, ishlash, uy-ro‘zg‘or ishlariga yordam, ijtimoiy mehnatda faollik,

doimo foydali ish bilan shug‘ullanish va h.k.

5.

 

Intizomlilik

 

Maktabda, ko‘chada, uyda, jamoat joylarida belgilangan odob-axloq qoidalariga rioya

qilish. Buyurilgan ishni tez va aniq bajarish, mas’uliyatni his qilish va h.k.

---

6.

 

Saxiylik

 

Mehribonlik, kichiklarga g‘amxo‘rlik qilish, hamma narsani o‘rtoqlari bilan baham ko‘rish,

jonivorlarni avaylash va asrash, muruvvatli bo‘lish va h.k.

7.

 

Faollik

 

Ijtimoiy hayotda faol qatnashish, tashabbuskorlik, tashkilotchilik, kamchikka qarshi kurashish,

hamma ishda o‘rnak bo‘lish va h.k.

8.

Kamtarlik

Kishilar orasida ajralib turishga harakat qilmaslik, axloqli bo‘lish, tashqi ko‘rinish bilan ajralib

turmaslik, maqtanchoq bo‘lmaslik, bosiqlik, oddiylik, soddalik, sipolik va h.k.

9.

 

Ozodalik

 

Kiyim-kechak, azolar va tashqi ko‘rinishni ozoda tutish. Ish, o‘qish, uy, yurish, turish joylarini doimo

ozoda saqlash, pok yurish va h.k.

10.

 

Tejamkorlik

 

Shaxsiy va davlat mulkini asrash, buyumlarni tartibda saqlash, ehtiyot qilish, har bir narsadan to‘g‘ri

foydalanish va h.k.

11.

 

Jasurlik

 

Qo‘rquvni yenga olish, o‘zgalarga yordam berish, qatiyatlilik, adolatsizlikka murosasizlik va h.k.

12.

 

Chaqqonlik, chiniqish, kuchlilik

 

Xushbichim bo‘lishga intilish, sport bilan shug‘ullanish, kun tartibiga va shaxsiy gigiyenaga rioya

qilish, gimnastika mashg‘ulotlari bilan shug‘ullanish va h.k.

13.

 

Baynalminallik

 

O‘z xalqining madaniyati va san’atiga qiziqish, o‘zga xalqlarning va o‘z xalqining urf-odatlarini

hurmat qilish, o‘zaro yordam va h.k.

14.

 

Mas’uliyatlilik

 

O‘z vazifasini sidqidildan bajarish, olingan majburiyatni o‘z vaqtida aniq bajarish, boshlangan ishni

oxiriga yetkazish va h.k.

---

15.

 

Qiziquvchanlik

 

O‘qimishli bo‘lish, bilim doirasini oshirish, berilayotgan saboqni yaxshi o‘zlashtirish, adabiyotlarni

o‘qib borish, axborot vositalaridan unumli foydalanish, har bir mashg‘ulotga to‘liq qatnashish va h.k.

16.

 

Prinsipiallik

 

Qarashlar va e’tiqodlarning barqarorligi, o‘z fikr va mulohazalarini ochiq aytish, o‘z fikrini himoya

etish, o‘z-o‘zini tanqid qila bilish, xatti-harakatlarga obyektiv baho berish va h.k.

17.

 

Nafosatlilik

 

Go‘zallikni his qila bilish, chiroyli ishdan, buyumdan zavqlanish, ozoda ko‘rinishga intilish, adabiyot,

san’atga qiziqish, har bir ishni sifatli bajarish va h.k.

18.

 

Ishbilarmonlik, tadbirkorlik

Vaqtdan to‘g‘ri foydalanish, pul va mol qadrini bilish, xarajatda tejamkor bo‘lish, savdoda ijodkor

bo‘lish va h.k.

19.

 

Iffat-hayolilik

 

Nafsni gunoh va buzuq ishlardan tiyish, ishda, so‘zda, yurish-turishda, kiyinishda, ovqatlanishda

odob saqlash va h.k.

20.

 

O‘z-o‘zini tarbiyalash, nazorat qilish

 

Axloqiy sifatlarni tahlil qilish orqali o‘zidagi kamchiliklarni qayta tarbiyalashga intilish, o‘zini

obyektiv baholash va h.k.

 

Yuqorida berilgan yaxshi xulqlar va ularning mezonlaridan foydalanib, tarbiyalanuvchining

tarbiyalanganlik darajasini aniqlash mumkin. Bunda o‘n balli tizimdan foydalanib, har bir shaxsning

tarbiyalanganlik darajasi aniqlanadi. Ballar kuzatish, suhbat, testlar, ish o‘yinlari natijasida va o‘z-

o‘zini baholash orqali qo‘yilishi mumkin. Tarbiyalanganlik ko‘rsatkichlari har biri alohida baholanib,

umumiy (20 turi) ball aniqlanadi. Eng yuqori baho 200 ni tashkil etsa, past baho 0 dir. To‘plagan

ballar asosida tarbiyalanganlik darajasi «past» «o‘rta» va «yuqori» aniqlanadi. Tarbiyalanganlik

ko‘rsatkichlarining qaysi biri past yoki yuqoriligiga qarab qayta tarbiyalash rejasini tuzish mumkin.

2. O’quvchilarni axloqiy tarbiyalanligini tashxis etish metodikasi.

Tarbiya psixologiyasi — pedagogik psixologiyaning g‘oyat murakkab va kam ishlangan bo‘limi bo‘lib,

keyingi vaqtlarda bunga ko‘proq etibor berilmoqda. U shaxsni bir butun holda tarkib topishi va

rivojlanishiga old ichki (psixologik) mexanizmlarni, shuningdek, uning ayrim xususiyatlarini

o‘rgatadi.

Shaxs faoliyati jarayonida moddiy va ijtimoiy muhitning o‘zaro aloqasi jarayonida shakllanib boradi.

Faollik bo‘lmagan joyda shaxsning qaror topishi va rivojlanishi ham bo‘lmaydi. Bunda ijtimoiy

aloqalar jamiyat, guruh hamda turli jamoalar hayotiga faol kirishib ketish shaxsni shakllantirishning

---

muhim omillari sifatida maydonga chiqadi. Aniq maqsadni ko‘zlagan holda oldindan rejalashtirilgan

hamda tashkil etilgan jarayon bo‘lishi tarbiya, shaxs va ijtimoiy muhitning o‘zaro tasir ko‘rsatuvchi

yo‘nalishlari hisoblanadi. Shaxsning shakllanib borish sur’ati unga xos ayrim xususiyatlarning tola va

butun holda barqaror paydo bo‘lib borish uning mehnatda, o‘qishda, o‘yinda, muloqotda va yurish-

turish madaniyatida yaqqol ko‘rinadi. Shuni ta’kidlab o‘tish kerakki, faoliyat nima sababdan amalga

oshirilishi zarur ekanligini tushuntira olish bilangina har bir ishning rivojlantiruvchi va tarbiyalovchi

vazifasi amalga oshadi. Bu fikrni shunday tushunish kerakki, tarbiyalanuvchi ongiga anglab yetilgan

barqaror va kuchli ichki ehtiros paydo bo‘lgandagina amalga oshirilayotgan faoliyat tarbiyalovchi

kuchga aylanadi. Xo‘sh, tarbiyaning o‘zi nima? A. Navoiy fikricha tarbiya, ya’ni «Pedagogika» bola

tarbiyasining fanidir. Bolaning salomatligi va saodati uchun yaxshi tarbiya qilmoq, tanini pok tutmoq,

yaxshi xulqlarni o‘rgatmoq, yomon xulqlardan asrab o‘stirmoqdir.

Shaxsni kamol toptirishda axloqiy tarbiyani asosiy hisoblagan sharq olimlari «Insonlarga eng muhim,

ziyoda sharaf, baland daraja beruvchi» deb ta’rif berganlar. Tarbiyalanganlikni esa yaxshi va yomon

xulqlarning qay darajada shakllanganligi bilan o‘lchaganlar. Ushbu testda yaxshi xulqlar turlari,

ularning mezonini aniqlash va shular orqali tarbiyalanganlik darajasini belgilashga harakat qildik.

Buning uchun yaxshi xulqning turlari, ularning mezonlarini ishlab chiqdik.

Keyingi ish esa har bir shaxsning tarbiyalanganlik darajasini aniqlashdir.

Har bir tarbiyachi — o‘qituvchi uchun yaxshi xulq, uning mezonini bilish - keyingi faoliyatini tashkil

etishda yordam beradi deb o‘ylaymiz. Tarbiyalanganlik darajasini aniqlash esa tarbiyalanuvchining

kamchilik tomonlarini tuzatishga yordam beradi.

3.Axloqiy tarbiyalanganlik darajasini tashxis etish vositasi.

T/r

Tarbiyalanganlik ko‘rsatkichi

Bali (0-10 gacha)

1.

Vatanparvarlik

 

2.

Do‘stlik, insonparvarlik

 

3.

Halollik

 

4.

Mehnatsevarlik

 

5.

Intizomlilik

 

6.

Saxiylik

 

7.

Faollik

 

8.

Kamtarlik

 

9.

Ozodalik

 

---

10.

Tejamkorlik

 

11.

Jasurlik

 

12.

Chaqqonlik, chiniqish, kuchlilik

 

13.

Baynalminallik

 

14.

Mas’uliyatlilik

 

15.

Qiziquvchanlik

 

16.

Prinsipiallik

 

17.

Nafosatlilik

 

18.

Ishbilarmonlik, tadbirkorlik

 

19.

Iffat-hayolilik

 

20.

O‘z-o‘zini tarbiyalash, nazorat qilish

 

 

To‘plangan ballar yig‘indisi:

— 0—80 gacha bo‘lsa tarbiyalanganlik darajasi «past»;

— 80—140 gacha bo‘lsa tarbiyalanganlik darajasi «o‘rta»;

140—200 gacha bo‘lsa tarbiyalanganlik darajasi «yuqori».

O‘z-o‘zini tarbiy alash uchun quyidagi reja asosida ish olib borish mumkin:

Tarbiyalanganlik ko‘rsatkichlari

Kamchiliklar

O‘z-o‘zini tarbiyalash uchun bajariladigan ishlar

1 2 3 4 va h.k