O’zbekiston Oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi Toshkent davlat sharqshunoslik instituti

TAYANCh IBORALAR 
 
1. Fe’llar 
2. Yordamchi fe’llar 

---

 
 
 
110
 
 
 
3. Boshlash fe’llari 
4. Davom etish fe’llari 
 
ADABIYOTLAR 
 
1.  Ibrohimov N.I., Yusupov M. Arab tili grammatikasi. T., 1997 y., .. 
2.  Talabov E. Arab tili. T., 1992 y. 
3.  Holidov B.Z. Uchebnik arabskogo yaz’ka. T., 1977 y. 
4.  Grande B.M. Kurs arabskoy grammatiki v sravnitelno-istoricheskom osveshenii. 
M., 1998. 
5.  Kovalyov A.A., Sharbatov G.Sh. Uchebnik arabskogo yaz’ka. M., 1998. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
 
111
 
 
 
9.1.-9.3. BOG’LOVChILAR.  
TENG BOG’LOVChILAR. 
 
REJA 
1.  Bog’lovchilarning turlari 
2.  Zidlovchi bog’lovchilar 
3.  Ayiruvchi bog’lovchilar 
4.  Biriktiruvchi bog’lovchilar 
5.  Tushuntiruvchi bog’lovchilar 
 
Jumlada ega, kesim, to’ldiruvchi va hol kabi bosh va ikkinchi darajali bo’laklar 
bo’lishi  hammaga  ma’lum.  Ba’zi  hollarda  shu  bo’laklar  jumlada  bir  nechta  bo’lib, 
uyushib  kelishi  mumkin.  Bunday  uyushib  kelgan  bo’laklarni  uyushiq  bo’laklar 
deyiladi.  Uyushiq  bo’laklar  bir  hil  jinsda,  sonda,  kelishikda  va  maylda  bo’ladilar. 
Bunday bo’laklar bir-birlari bilan turli bog’lovchilar orqali bog’lanadilar: 
1.  Biriktiruvchi bog’lovchilar.  
Bunday  bog’lovchilarga 
و 
، 
  ف
 ،
  
 َُّثم
  
  lar  kiradi.  Bulardan 
و  ikkita  bir  hil 
bo’lakni  o’zaro  teng  boqlaydi. 
  ف    bog’lovchisi  esa  keyin  degan  ma’noni 
bildirib,  biriga  ikkinchisini  qisqa  muddatdan  so’ng  boqlaydi. 
 َُّثم  
bog’lovchisi ma’lum bir vaqtdan so’ng boqlaydi. 
Masalan: 
                                بتكي و أرقي دوممح - Muhammad og’iyapti va yozyapti  
                         ميلسف رمع و نامثع لخد - Usmon va Umar kirdi, birozdan so’ng  
   
 
 
 
 
 
     Salim kirdi.
 
                                 هاوخأ ثم دوممح ءاج - Mahmud keldi so’ngra uning ikki  
   
 
 
 
 
 
      akasi keldi. 
2.  Zidlovchi bog’lovchilar. 
Bunga 
 
  ْلرر ب   va     
 ْنررِك ل   gapning  bir  bo’lagini  ikkinchi  bo’lagiga  teskari 
qo’yadi.  
Masalan: 
   
بتك ام
 
                        دوممح لب ميلس
  - Salim emas. Mahmud yozdi. 
                        ةذفانلا نكل بابلا  تفت لا   - Eshikni emas, derazani och. 
لا
   bog’lovchisi ham bir bo’lakni ikkinchisiga qrshi qo’yadi, lekin u inkor 
yuklama kirmagan jumlaga kiradi. 
Masalan: 
ةدعاقلا
 
ةصاخ
 و
 
لا
 
ةماع
                          
 - Qoida xususiy, umumiy emas. 
3.  Ayiruvchi bog’lovchilar.  
Bularga 
وأ
    va    ارَّمإ
  … ارَّمإ
    bog’lovchilari  kiradi.  Bu  bog’lovchilar  bir  necha 
narsadan bittasini tanlashga dalolat qiladi. 
Masalan: 

---

 
 
 
112
 
 
 
برشإ
 
في
 
حابصلا
 
اياش
 
وأ
 
ةوهق
                
 - Ertalab yo choy, yoki kofe ich. 
                       اترفد امإ و اباتك امإ ذخ - Yo kitobni, yoki daftarni ol. 
مأ
   bog’lovchisi ham huddi yuqoridagi ma’noda ishlatiladi. Lekin u so’roq 
jumlalariga kiradi. 
Masalan: 
أ 
تنأ
 
تلكأ
 
ةضيبلا
 
مأ
 
ةمطاف
 ؟
                
 - Tuhumni sen yedingmi yoki Fotimami? 
4.  Tushuntiruvchi bog’lovchi. 
Bunga  
 ْيأ
     - «ya’ni» bog’lovchisi kiradi.  
Masalan: 
ءاج
 
طايلخا
 
يأ
 
ميلس
                          
 - Tikuvchi keldi, ya’ni Salim. 
 
 
SAVOLLAR 
1. Bog’lovchilar qanday turlarga bo’linadi? 
2. Zidlovchi bog’lovchilarga nimalar kiradi?