O’zbekiston Oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi Toshkent davlat sharqshunoslik instituti

TAYANCh IBORALAR 
 
1. Jazmni talab qiluvchi yuklama 
2. Shart mayliga qo’yish 
3. Shart yuklamasi 
4. Yuklamaning ta’siri 
 
ADABIYOTLAR 
 
1.  Ibrohimov N.I., Yusupov M. Arab tili grammatikasi. T., 1997 y., .. 
2.  Talabov E. Arab tili. T., 1992 y. 
3.  Holidov B.Z. Uchebnik arabskogo yaz’ka. T., 1977 y. 
4.  Grande B.M. Kurs arabskoy grammatiki v sravnitelno-istoricheskom osveshenii. 
M., 1998. 
5.  Kovalyov A.A., Sharbatov G.Sh. Uchebnik arabskogo yaz’ka. M., 1998. 

---

 
 
 
122
 
 
 
ISTISNO YuKLAMALARI 
 
REJA 
1.  Istisno yuklamalari haqida umumiy ma’lumot. 
2.  Bu yuklamalarning qismlarga bo’linishi. 
3. 
لاا
   yuklamasining istisno ma’nosida ishlatilishi. 
4. 
يرغ
   yuklamasining istisno ma’nosida kelishi. 
 
Avvalo  istisno-bu  o’zidan  avval  o’tgan  narsalar  hukmidan  biror  narsani 
لاإ
    va 
shunga o’hshash yuklamalar yordamida ajratib olishdir. 
Masalan: 
                      اديز لاإ بلاطلا ءاج - Zayddan boshqa talabalar keldilar. 
Istisnoda quyidagi yuklamalar ishlatiladi: 
 سيل ، لاخ ا د ع ، ى وِس ،  يرغ ، خلاإ  
Agar  mustasno  inkor  bo’lmagan  jumladan  keyin  kelsa,  mustasno  nasb  holatida 
bo’ladi.  
Masalan: 
                    ًادحاو خلاإ ُجاخجُلحا  مَّد ق -  
Agar mustasno mustasno minhuning jinsidan boshqa bo’lsa ham nasb bo’ladi. 
Masalan: 
                     ًادْي ز خلاإ ُمْو قلا  ءاج ام - Zayddan tashqari qavmning hammasi keldi. 
 
Agar  jumla  manfiy  bo’lsa,  mustasno  minhu  zikr  qilinmagan  bo’lsa,  mustasno 
mustasno minhu zikr qilinganda qaysi kelishikda bo’lsa, o’sha kelishikda bo’ladi.  
Masalan: 
  ديز خلاإ  ءاج ام aslida  ًاديز خلاإ  د حأ  ءاج ام  yoki  
 
 ًادلاخ خلاإ ُتْي أ ر ام  aslida 
 ُتْي أ ر ام
 
ادلاخ خلاإ ًاد ح أ
   
 ا شا ح ، لا خ ، ا د ع lardan keyingi mustasno majrur bo’ladi. 
Masalan: 
                        ٍدْي ز لاخ ُتْي رئ ر ام - Zayddan boshqasini ko’rmadim. 
                       ٍمْ لح ا د ع ُتْل ك أ ام - Go’shtdan boshqasini yemadim. 
 
 
 
SAVOLLAR 
 
1.  Istisno yuklamalari haqida nimalarni bilasiz? 
2.  Bu yuklamalar necha qismga bo’linadi? 
3. 
 خلاإ
   yuklamasi qanday moslashadi? 
4. 
لاخ
 ،
 
ادع
 
 yuklamalaridan keyingi ismning harakati qanday bo’ladi? 
 
 

---

 
 
 
123