O ’zbekiston respublikasi oliy va o ’rta maxsus ta’lim vazirligi

Maxsulot  birligini  olish  (yoki  1  t  yoqig

’i  qazib  olish)  uchun 

sarflangan va pulda ifodalangan barcha xarajatlar maxsulot tannarxi deb 

ataladi. 

Muayyan  vaqt  davomida  ma

‘lum bir xududda (mamlakat, ikti-sodiy 

rayon,  viloyat  va  x..k.)  yokdlgi  va  energiyaning  turli  hillarini  qazib  olish, 

---

xom ashyosini kdyta ishlash va iste

‘mol qilsh umumiy x.ajmini va tarkibini 

ifodalaydigan barcha ko

’rsatichlar yoqilg’i-energetika balansi deb ataladi. 

Yoqilg

’isanoti 

Yoqilg

’i sanoati yoqilg’i xom ashyosini qazib olish va uni iste‘molchiga 

yetkazib  berish  tarmoqdarini  o

’z ichiga oladi.  Yoqilgi sanoati ko’mir, neft, 

gaz,  torf,  yonuvchi  slanets,  uran  rudasi  kazib  olish  xamda  yogoch 

tayyorlashdan iborat. 

Kuyosh  elektr  stantsiyalari,  yoki  geliostantsiyalar  AQSH,  Frantsiya, 

Ispaniya,  Yaponiya  va  Ukrainada;  geotermal  elektr  stantsiyalar  AQSH 

(Geyzer  stantsiyasining  kuvvati  1  mln/kVt),  Rossiya,  Filippin  va  Italiyada; 

qalqish  stantsiyalari  Frantsiya,  Kanada,  Rossiya,  Xitoyda;  shamol  elektr 

stantsiyalari AKSh va Daniyada kurilgan. 

Elektr  energiyasi  jaxrndagi  barcha  mamlakatlarda  ish-lab  chikdriladi. 

Ammo  bir  yilda  100  mlrd  kVt/soat  elektr  energiyasi  ishlab  chikaradigan 

faqat 13 ta davlat bor (AKSh, Rossiya, Yaponiya, Kanada, Germaniya, XXR, 

Frantsiya, Buyuk Britaniya, Italiya, Braziliya, Hindiston, Polsha, Norvegiya). 

Uzbekistonda  bir  yilda  50  mlrd.  kVt/soatdan  ortik,  elektroenergiya  ishlab 

chikdriladi. 

Axoli  jon  boshiga  elektr  energiyasi  ishlab  chikdrish  buyicha  jax.onda 

Norvegiya  (26  ming  kVt/soat),  Kanada  (17  ming  kVt/soat),  Shvetsiya  (14 

ming  kVt/soat),  AQSh  (11  ming  kVt/soat)  yetakchi,  Rossiya,  Ukraina, 

Vengriya, Frantsiya, Shveytsariya, Kanada elektr energiyasini eksport qiladi, 

Italiya, Niderlandiya, AKSh import kiladi. 

Iste

‘molchilarni elektr energiyasi bilan ta‘minlashda katnashadigan va 

bir-biri  bilan  elektr  liniyalari  va  turlari  bilan  boglangan  yirik  elektr 

stantsiyalar  birlashmasi  energiya  tizimi  deb  ataladi.  Energiya  tizimlari 

kuyidagi turlarga bulinadi: lokal (shax.ar, rayon), zonal (rayon-lararo), milliy 

(butun mamlakat) va xalkaro (masalan, Urta Osiyo) energiya tizimlari. 

Demak, energetika sanoati hujalikning eng mux.im tarmoklaridan biri 

bo

’lib,  uning  rivojlanish  darajasi  ilmiy-texnik  tarakkiyot  bilan,  turli 

mamlakatlar va xududlar axrlisining turmush darajasi bilan boglik. 

Energetika sanoatining tarkibiy kismlari chizmada kursatilgan. 

                               

---