Umurtqalilar zoologiyasi

18-rasm.  Erkak  akula­
ning  siydik-tanosil  siste­
masi  sxemasi:
1-buyrak, 2-siydik yo‘li, 3-siydik- 
tanosil  so‘rg‘ichi,  4-chap  urug‘don 
(o‘ng  urug‘don  ko‘rsatilmagan),  5- 
urug‘  chiqaruvchi  kanallar,  6-urug‘ 
yo‘li, 7-urug‘ pufagi, 8-qizilo‘ngach, 
9-jigar,  10-qorin  juft  suzgichining 
kopulyativ  o‘sig‘i,  11-kloaka 
bo‘shlig‘i.
Erkaklik  jinsiy  hu­
jayralari  urug'donning
kanallarida shakllanadi.  Hali yetilmagan spermatozoid urug' 
chiqarish yo'li orqali buyrakning oldingi qismidagi urug'don 
ortig'iga tushadi va bu yerda ular to'liq yetilgach, urug' pufa- 
giga yig'iladi. Otalantirish vaqtida urug' pufakchalarining devor­
lari  qisqarib,  spermatozoidlarni  kloakaga  tushiradi,  so'ngra 
bu  yerdan  kopulyativ organ orqali urg'ochisining  kloakasiga 
to'kiladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

19-rasm.  Urg'ochi  akulaning  siydik- 
tanosil  sistemasi  sxemasi:
1-buyrak,  2-siydik yo‘li,  3-siydik so‘ig‘ichi,  4-chap 
tuxumdon  (o‘ng  tuxumdon  ko‘rsatilmagan),  5-tuxum 
yo‘li,  6-har ikki tuxum yo‘li  uchun umumiy voronka, 
7-qobiq  bezi,  8-bachadon,  9-tuxum  yo‘li  teshigi,  10- 
qizilo‘ngach,  11-jigar,  12-kloaka bo‘shlig‘i.
Urg'ochilarining juft  tuxumdoni  (19- 
rasm) ham qizilo'ngachning ikki yonbosh­
ida joylashgan. Juft tuxum yoilari  (my- 
ullerov kanallari) esa qorin (ventral) qis­
mida yotadi. Tuxum yoilarining oldingi 
uchi jigar atrofldan o'tib, jigaming qorin 
(ventral) tomonidagi markaziy pallada joy­
lashgan  umumiy  voronkaga  qo'shiladi. 
Tuxum  yo'llarining  yuqori  uchidan  bir 
oz pastroqda bittadan yu-maloq bo'rtma 
bo'lib (sekreti tuxum qobig'ini shakllanti­
radi),  qobiq bezi ana shu bo'rtmaning  ichiga o'rnashgan.
Tuxum yoilarining pastidagi ancha kengaygan qismi bacha­
don  deb  ataladi.  U  kloakaga  mustaqil  teshik  bilan  siydik 
so'rg'ichining yonida ochiladi.
Yetilgan tuxumlar tuxumdon devorini yorib, tana bo'shlig'i 
orqali  tuxum  yo'lining  voronkasiga  tushadi.  Shunday  qilib, 
urg'ochi  akulaning  tuxum  yo'llari  tuxumdon  bilan  qo'shil- 
masdan,  to'g'ridan-to'g'ri  tana  bo'shlig'iga  ochiladi.  Tuxum 
yoilarining  devori  qisqarib  turishi  tufayli  ichidagi  tuxumlar 
bachadon tomonga qarab harakat qiladi.  Ichki otalanish aku- 
lasimon baliqlarga xos, bunda spermatozoid bilan tuxum hu­
jayra  tuxum  yo'lining  yuqori  bo'limida  qo'shiladi.  Tirik 
tug'uvchi vakillarida  embrion to'liq shakllangunga  qadar tu­
xum  yoiining  bachadon  bo'limida  saqlanib  turadi.  Tuxum 
qo'yib  ko'payadigan turlarida esa  qalin pardaga  o'ralgan  tu­
xumlar tashqariga  chiqariladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---