Buxoro davlat universiteti pedagogika fakulteti

2. Hayot manbai bo‘lgan suvni tejab ishlatishga qaratilgan masalalar. 

Odam  hayoti  uchun  zarur  ne`matlardan  biri    suvdir.  Undan    ehtiyotkorlik 

bilan  foydalanish  maqsadga  muvofiq.  Huda-behuda  suvni  isrof  qilmaslik  kerak. 

O‘qituvchi o‘quvchilarni suvni iflos qilmaslik, tejab foydalanishga o‘rgatib borishi 

zarur. Buni masalalar yechish jarayonida ko‘rish mumkin.  

Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilari  bilan  quyidagi  masalalarni  muhokama  qilib 

yechish o‘quvchilarda tejamkorlik xislatlarining shakllanishiga yordam beradi.  

1-masala.  Agar  suv  jo‘mragidan  1  sekundda  1  tomchi  suv  oqib  tursa  va  1 

tomchi  taxminan  1  gramm  deb  qaralsa,  1  soatda,  1  sutkada  qancha  suv  isrof 

bo‘ladi? 

Masalani    yechish:  1  sutka    24  soat,  1  soat  60  minut  yoki  3600    sekund. 

Demak, 1 sutkada 86400 sekund bor. Bir sutkada  suv  jo‘mragidan  86400 gramm 

yoki  taxminan  90  litr  suv  behuda isrof bo‘lar  ekan. Bu  suv ichimlik  suvi  sifatida 

qaralsa  va  bir  odam  1  kunda  taxminan  2  litr  suv  ichishi  mumkinligini  nazarda 

tutsak,  90:2=45  kun  bir  odamning  ichimlik  suvi  bo‘lar  ekan.  Bu  bir  suv 

jo‘mragidigan  tomchilab  turgan  suv  hajmidagi  masala.  Juda  ko‘plab  suv 

jo‘mragidan  behuda  oqib  turgan  suvni  ko‘rib,  odam  hayratlanishi  tabiiy. 

Ko‘pchilik  odam  bu  holatga  befarq  qaraydi.  O‘qituvchi  bunday  holatlarga  befarq 

bo‘lmaslikni  o‘quvchilarga  o‘rgatib  borishi,  suvni  tejab  ishlatishga,  isrof 

qilmaslikka o‘rgatib borishi zarur.  

Hozirgi kunda xonadonlarga suv  o‘lchash asbobi o‘rnatilgan. O‘qituvchi shu 

to‘g‘rida masala tuzib, uni yechishni tavsiya qiladi.  

Masala:  Mart  oyida  suv  o‘lchagich  ko‘rsatkichi  001234  ni  ko‘rsatgan.  Oy 

oxirida  kelib  ko‘rsatkich  001324  ni  ko‘rsatmoqda.  Mart  oyida  ishlatilgan  suv 

uchun qancha pul to‘landi?  

Suv  o‘lchagich  ko‘rsatkichi  kub  metrda  ifodalanadi.  1  kub  metr  suv  uchun 

130  so‘m  pul  to‘lanadi.  Demak,  mart  oyida  1324-1234=90  kub  metr  suv 

ishlatilgan. Demak, 90x130=11700 so‘m ishlatilgan suv uchun to‘lanadi.  

Suvni  tejab  ishlatish  bo‘yicha  o‘qituvchi  o‘quvchilarni  suv  jo‘mragini  to‘liq 

ochib  suvni  oqizib  qo‘lni  yuvish,  yoki  biror  meva  yoki  sabzavotni  yuvish  kabi 

---

25 

 

 

 

ishlarning  oldini  olishga  chaqirishi  shart.  Ko‘pchilik  hollarda  tanaffus  paytlarida 

shunday  holatlarni  tez-tez  kuzatish  mumkin.  Shu  sababli  matematika  darslarida 

suvni  tejab,  isrof  qilmaslikka  doir  masalalarni  tez-tez  yechib  turish  maqsadga 

muvofiqdir.