Globallashuv asoslari

bormoqda”,-  deb  yozadi  Muhtaram  Prezidentimiz  o‗zining  ―Eng  asosiy  mezon  –  hayot 
haqiqatini aks ettirish‖ kitobida.  

---

―Axborot  asri‖  deb  nom  olgan  hozirgi  davrda  yoshlar  ma‘naviyati  masalasi 
nihoyatda  dolzarbligini  muhtaram  yurtboshimiz  doimo  ta‘kidlab  keladilar.  CHunki  yoshlar 
davlatning kapitali hisoblanadi. Bu kapitaldan to‗g‗ri va samarali foydalana bilgan jamiyatgina 
yaxshi rivojlana oladi. 
Bugungi  globallashuv  jarayoni  global  axborot  makoni  vujudga  kelishiga  olib  keldi. 
Axborotlashtirish  va  globallashuv  jarayoni  bir-birini  to‗ldirib,  ta‘sir  doirasini  kengaytirib 
bormoqda.  Ana  shunday  bir  sharoitda  ―ommaviy  madaniyat‖ning  zaif  tomonlari  va  hodisalari 
keng ildiz otib borayotgani, axborot xurujining kuchayayotgani yoshlar ongi va faoliyatiga jiddiy 
ta‘sir o‗tkazmoqda. 
―Televidenie o‗z imkoniyatlarini tarbiya uchun safarbar etayotgani yo‗q, aksincha, u 
ijtimoiy  fe‘l-atvorning  eng  salbiy  andozalarini  targ‗ib  etayapti...  Reklamaga  mahliyo  bo‗lib 
o‗tirish  o‗smirlarda  tanqidiy  fikrlash  qobiliyatini  cheklaydi  va  tajovuzkor  fe‘l-atvorni 
rag‗batlantiradi‖. 
―Sessionmagazine.com‖  elektron  jurnalining  yozishicha,  AQSH  teledasturlarida 
shahvoniyatga  oid  lavhalar  1999-2000  yillar  oralig‗ida  1997-98  yillar  miyonasidagiga  nisbatan 
salkam  ikki  barobar  oshgan:  har  o‗nta  dasturdan  bittasida  jinsiy  qo‗shilish  aks  etgan,  musiqiy 
kliplarning  etti  foizi  shu mavzuga bag‗ishlangan. 2001  yilgi  Hollivud filmlarining uchdan ikki 
qismi 
ham 
shu 
mazmunda 
ekani 
aniqlangan 
(http:www.aao.org/advocacy/childhealthmonth/media.htm).  Oqibatda  o‗smirlar  16  yoshga 
to‗lmasdanoq ―parda ortidagi hayot‖ni ko‗rib ulgurayapti 
 
Bugungi  kun  yoshlari  intiluvchan,  yangiliklarni  bir  zumda  o‗zlashtirib  oladigan, 
har qanday informatsiyani tez qabul qiladigan va ko‗p narsaga qiziquvchan yoshlardir. SHu bois 
ham turli manbalardan yot maqsadlarni ko‗zlab tarqalayotgan axborotlardan yoshlarni munosib 
himoyalay olishimiz darkor. 
Bundan 
tashqari 
yangi 
axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalari, 
xususan, 
internetning shiddat  bilan rivojlanib  borayotganligi  esa insoniyat taraqqiyotiga, ayniqsa  yoshlar 
hayotiga  yangicha  mazmun  va  mohiyat  kasb  etayapti.  Internet  xalqlar  va  davlatlar  o‗rtasidagi 
axborot  almashinuvini  misli  ko‗rilmagan  darajada  tezlashtirdi,  dunyoni  insoniyat  uchun  tom 
manodagi ―yagona global maydon‖ga aylantirdi. Qarang, bu keng dunyo naqadar yaqinlik kasb 
etmoqda!  Internetga  kirish  bir  paytning  o‗zida  butun  dunyo  axborot  bozoriga,  maydoniga 
kirishdir. Xo‗sh bunday axborot bozorining yoshlar ongiga qanday salbiy tasiri bo‗lishi mumkin? 
Davrimizning  texnikaga  uzviy  bog‗liqligi,  ba‘zida  yoshlarimiz  ma‘naviyatidagi  nuqsonlarga 
sabab bo‗layaptimi, deb o‗ylab qoladi kishi... 
–  turli  buzg‗unchi  g‗oyalarni  targ‗ib  qiluvchi  axborotlar  xalq  mentalitetiga, 
yoshlarning estetik didi, axloqiy meyorlariga putur etkazishi mumkin; 
–  xalqaro  axborot  oqimlarida  mavjud  bo‗lgan  zo‗ravonlik,  diniy  ekstremizm  va 
qo‗poruvchilik,  urush  va  qotilliklar,  o‗z  joniga  suiqasd  qilish  va  pornografik  tasvirlarni  targ‗ib 
qiluvchi  saytlar,  behayo,  ur-yiqit  filmlar,  ichkilik,  tamaki  mahsulotlarining  reklamalari  yoshlar 
ongiga salbiy tasir ko‗rsatishi, hayotini izdan iqarishga sabab bo‗lishi ehtmoldan holi emas; 
–  yoshlarning  ijtimoiy  ongini  axborot  xavfsizligi  nuqtai  nazaridan  yot  mafkuralar, 
madaniyatlar tasiriga tushib qolishiga olib kelishi mumkin. 
AQSHning taniqli siyosatshunosi Zbignev Bjezinskiy shunday yozadi: ―…Madaniyat 
sohasida  Amerika  jahon  yoshlari  orasida  alohida  jozibadorligi  bilan  ajralib  turadi.  Bu  esa 
AQSHga  jahonning  hech  bir  davlatiga  nasib  qilmagan  siyosiy  tasirni  taminlaydi.  Ayniqsa, 
Amerikaning  televizion  dasturlari  va  filmlari  jahon  bozorining  to‗rtdan  uch  qismini  egallaydi. 
Uning  ommabop  musiqasi,  amerikaliklarning  qiziqishlari,  ovqatlanishlaridagi  odatlari  va  hatto, 

---

kiyinishlariga  butun  dunyoda  taqlid  qiladilar.‖  Bu  boradagi  targ‗ibot  vositalari  esa  anchagina: 
reklama, matbuot, internet, kino, televidenie va boshqa shu kabilar. 
Bugun  globallashuv  dunyo  mamlakatlarining  siyosiy  irodasi,  erkin  qaror  qabul 
qilishiga ham goh ijobiy, goh salbiy ta‘sirini ko‗rsatmoqda.  
Barcha  mamlakatlarda  sayoz  va  andozaboz  ―ommaviy  madaniyat‖  tarqalishini 
kuchaytiradi.  
YOsh,  rivojlanayotgan  mamlakatlar,  yoki  endigina  mustaqillikka  erishib  o‗tish 
davrini boshidan kechirayotgan xalqlar uchun uning ijobiy ta‘siridan unumli foydalanib, salbiy 
ta‘siridan  himoyalanish  dolzarb  ahamiyat  kasb  etmoqda.  Informatsion  noteng  axborot 
almashinuvidan,  internet  va  zamonaviy  texnologiyalar  tufayli  axborotning  chegara  va 
to‗siqlaridan  o‗tib  tarqalishidan  ba‘zi  bir  g‗arb  doiralari  o‗z  g‗arazli  maqsadlari  yo‗lida 
foydalanishga urinmoqda. 
Globallashuv deganda faqatgina internet yoki axborot globallashuvini nazarda tutish 
xato  xisoblanadi.  Internet  tarmog‗i  globallashuv  jarayonini  kuchaytiruvchi  asosiy  omildir. 
SHunday  ekan  globallashuvga  iqtisod,  madaniyat,  fan  sohasidagi  va  ekologiya,  xullas  butun 
dunyodagi  globallashuvni  misol  qilib  keltirish  mumkin.  Hatto  ekologiyaning  salbiy  tomonga 
o‗zgarishi  jamiyat  a‘zolarining  har  biriga  jismoniy  ta‘sir  ko‗rsatib  qolmasdan  ularning 
ma‘naviyatiga ham yomon ta‘sir qiladi.