Berdoq nomidagi qoraqalpoq davlat universiti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
155 
 
 
O’zbekstan Respublikasi Oliy va O’rta maxsus ta’lim 
Vazirligi 
 
 
Berdaqnomidagi Qoraqalpoq Davlat universiteti 
 
 
Tarix va arxeologiya kafedrasi 
 
 
TARIXIY GEOGRAFIYA 
 
 
фанидан 
 
 
 
HAR BIR MAVZU BUYICHA   
TAQDIMOTLAR 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
156 
 
 
Слайд 1 

Dashti Qipchoqdan bostirib kelgan Shayboniyxon boshliq qo'shinlar
qariyb 10 yil (1501-1510 yillar) ichida Sirdaryodan Markaziy
Afg'onistongacha bo'lgan hududlarni, jumladan temuriylarning
Movarounnahr va Xurosondagi barcha mulklarini qo'lga kiritdilar. 1510 
yili Shayboniyxon Eron shohi Ismoil I bilan bo'lgan jangda yengilib, 
qatl qilindi. Xuroson Ismoil I qo'liga o'tdi.

Movarounnahrni shayboniy avdodlari o'z qo'llarida saqlab qoldilar. 
Muhammad Shayboniyxon vafotidan keyin Ko'chkun- chixon (1510-1531 
yillar) va Abu Sa'id (1531-1533 yillar) davrida Movarounnahr va
Xurosonda markaziy hokimiyat zaif lashib, amirlar va sultonlar o'rtasida
nizo kuchaydi. Bu paytda Xorazm mustaqil davlat bo'hb ajrahb chiqdi
va Turkiston yerlari parchalandi. O'zaro urushlarga birmuncha barham
bergan Shayboniyxonning ukasi Mahmud Sultonning o'g'li Ubaydulla
Sulton 1512 yilda Buxoro hukmdori bo'lgan bo'lsa, 1533 yildan butun
markazlashgan o'zbek davlatining oliy hukmdori etib saylandi. 
Ubaydullaxon poytaxtni Samarqanddan Buxoroga ko'chirdi.
 
Слайд 2 
 
Слайд 3 
Shayboniylar o'rtasidagi o'zaro urushlar natijasida
Mova­rounnahr ikkiga bo'linib, mustaqil Xiva xonligi
ajralib chiqdi. Shayboniylardan Abdullaxon II 
hukmronligi davrida (1557-1598 yillar) 
Movarounnahrda feodal tarqoqliklarga barham berilib, 
oltin va kumush tangalar zarb qilindi, karvonsaroylar, 
sug'orish inshoot- lari (Abdullaxon bandi) qurildi. 
Buxoro mamlakat markaziga aylandi. Abdullaxon II 
vafotidan keyin taxtni egallagan shaybo-niylarning
so'ngi vakili Abdulmo'min feodal zodagonlar
tomonidan o'ldirildi.
 
 
 
 

---

 
157 
 
 
Слайд 4 

Shayboniylardan keyin Buxoro taxtini egallagan sulola -
ashtarxoniylar (kelib chiqishi Astraxandan bo'lganligi uchun) 
yoki joniylar (sulola asoschisi Jonibek sulton nomidan olingan) 
hukmronligi o'zbek davlatchiligi tarixidagi eng ziddiyatli davr
hisoblanadi. Oliy hokimiyatni 150 yildan ortiqroq (1601-1756 
yillar) davr mobaynida o'z qo'llarida saqlab kelgan ashtarxoniylar
davrida markaziy davlat hokimiyati juda zaillashdiylar, o'zaro
urushlar nihoyatda avj oldi. Abdullaxon II ning sa'y-harakati
bilan barpo etilgan ulkan Buxoro xonligi hududi qisqarib ketdi. 
Markaziy hokimiyat mamlakatdagi vaziyatni nazorat
qilolmaganligi, hududiy yaxhtlikni ta'minlay olmaganligi sababli
XVII asr boshlaridayoq Xurosonning katta qismi qo'ldan boy 
berildi. Xorazmda mustaqil Xiva xonligi barpo etildi. XVIII asr
boshiga kelib esa xonlikning shimoliy chegaralarida Qo'qon
xonligiga asos solindi.
 
Слайд 5 
 
Слайд 6