O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi muqimiy nomidagi qo‟qo‟n davlat pedagogika instituti “Boshlang`ich ta`lim metodikasi” kafedrasi

 
 
Adabiyotlar ro„yxati: 
1. U.Tursunov, N. Muxtorov, SH.Rahmatullayev Hozirgi o‗zbek adabiy tili. 1992. 
2. SH.SHoabdurahmonov, M. Asqarova, A)Hojiev Hozirga o‗zbek adabiy tili. 1-qism. 2-qism. T., 
O‗qituvchi, 1980. 
3. A)G‗ulomov, M. AsqarovA) Hozirga o‗zbek adabiy tili. SintaksiS) T., O‗qituvchi, 1987.
4. M. Hamroyev O‗zbek tilidan ma‘ruzalar majmuasi. T., 2006. 
5. M. Hamroyev O‗zbek tilidan mashqlar to‗plamii. T., 2003. 
6-AMALIY MASHG„ULOT 
 
Mashg„ulot mavzusi: O‗zga gap, uning turlari yuzasidan mashqlar. 
Mashg„ulot rejasi : 
1. O‗zga gap haqida umumiy ma‘lumot. 
2. O‗zga gapning grammatik xususiyatlariga ko‗ra turlari: 
a) ko‗chirma gap; 
b) o‗zlashtirma gap. 
Mashg„ulot maqsadi:  
1. O‗zga gap haqidagi bilimlarni mustahkamlash. 
2. Ko‗chirma gapga oid ma‘lumotlarni tahlil qilish. 
3. Ko‗chirma gapni o‗zlashtima gapga aylantirish yo‗li bo‗yicha bilimlarni kuchaytirish. 
Mashg„ulot jihozi: ma‘ruza matni, mashqlar to‗plami, ko‗rgazmali jadvallar, tarqatma 
materiallar, test savollar va boshqalar. 
Mashg„ulot mazmuni  
O‗zga gap grammatik xususiyatiga ko‗ra ikki xil bo‗ladi:
1.Ko‗chirma gap. 
2.O‗zlashtirma gap 
Ko‗chirma gap muallif gapi Bilan bog‗lovchi vazifasidagi deb, Deya, degan so‗zlari vositasida , 
shuningdek, bog‗lovchisiz-intonatsiya orqali aloqaga kirishadi. Mas, Uning xayolidan Arastuning 
gapi o‗tdi: ‖Bizning kulmagan kunimiz-yashamagan kunimizdir...‖(Mirmuxsin) 
Ushbu misolda muallif gapi (Uning xayolidan Arastuning gapi o‗tdi) ko‗chirma gap (Bizning 
kulmagan kunimiz-yashamagan kunimizdir) bilan ohang orqali grammatik aloqaga kirishgan. 

---

O‗zga gapning ko‗chirma gap turi muallif gapi Bilan birga qo‗shma gapning alohida turi hisoblanadi, 
ammo uning tarkibidagi qismlar (mullif gapi va ko‗chirma gap) joylashish tartibi jihatidan erkin 
bo‗ladi. SHuning uchun ham ko‗chirma gap nutqda muallif gapiga nisbatan xilma xil qo‗llanishi 
mumkin.
Muaalif gapi , odatda, soda (ba‘zan qo‗shma) gap tarzida qo‗llansa, ko‗chirma gap sodda, 
qo‗shma gap tarzida ham, shuningdek, alohida-alohida bir necha gap dan tashkil topgan nutqiy parcha 
sifatida ham qo‗llana oladi.Mas, Ming xayol Bilan borar ekan, ustozlaridan biri takror-takror 
aytadigan shu gapni hozir eslab qoldi: ―YOmon yozuvchi bo‗lishi mumkin, yomon rasm bo‗lishi 
mumkin, ammo yomon shifokor bo‗lish aslo mumkin emas!‖ (To‗lqin)