O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

3-jadval 

3

  

Mustaqillik koeffitsentining alohida olingan tijorat aksionerlik 

“Agrobank” bankida belgilangan normalari. 

№ 

Mezon (kriteriy)ning chegarasi 

Sinf 

1 

Mk≥ 0,75 

1 

2 

0,75 >Mk > 0,5 

2 

3 

0,5> Mk > 0,4 

3 

4 

0,4> Mk > 0,3 

4 

5 

Mk< 0,3 dan kichik 

5 

 

                                                           

3

 

www.agrobank.uz

 

---

Bu  koeffitsient  korxonaning  jami  aktivlarini  qancha  miqdori  o‘z 

mablag‘lari  hisobiga  shakllanganligini  bildiradi.  Koeffitsientning  0,5 

dan  yuqori  bo‘lishi  ijobiy  holat  deb  baholanadi 

Ushbu  ko‘rsatkichning 

qiymati 40% dan kam bo‘lmasligi zarur. Aylanma mablag‘larning aylanuvchanligi 

yuqoriligida  va  xo‘jalik  organi  faoliyatining  xarakteriga  bog‘liq  holda  ushbu 

ko‘rsatkichning yo‘l qo‘yiladigan darajasi birmuncha pastroq bo‘lishi mumkin.

 

Agar  ushbu  koeffitsient  30%  dan  past  bo‘lsa  kredit  tavakkali  eng  yuqori  deb 

hisoblanadi. 

Mijozlarning  kreditga  layoqatliligini  baholashning  muhim  bir  xususiyati 

shundaki, yuqorida ko‘rsatilgan ko‘rsatkichlar korxonaning kreditga layoqatliligini 

baholashning yakuniy ko‘rsatkichlari hisoblanmaydi. Mijozlar faoliyati va ularning 

moliyaviy  ahvolini 

yanada 

chuqurroq  ko‘rib  

chiqishda 

hamda 

kreditga  layoqatliligining  asosiy  ko‘rsatkichlari  bo‘yicha  mijoz  turli  xil  sinflarga 

taalluqli  bo‘lib  chiqsa,  u  holda  moliyaviy  ahvoli  haqida  to‘g‘ri  xulosaga  kelish 

uchun  kreditga  layoqatlilik  darajasini  baholashning  qo‘shimcha  ko‘rsatkichlarini 

tahlil qilish lozim bo‘ladi. 

Mijozning  moliyaviy  ahvoli  baholashda  aniq  bir  xulosoga  kelish  uchun 

kreditga  layoqatlilikning  asosiy  ko‘rsatkichlariga  qo‘shimcha  sifatda  kreditga 

layoqatlilikning  qo‘shimcha  ko‘rsatkichlari  tahlil  qilinadi.  Korxonaning  kreditga 

layoqatliliginig  qo‘shimcha  ko‘rsatkichlari  asosan  mijozning  aylanma  aktivlari 

holatini  yanada  chuqurroq  tahlil  qilishni  ko‘zda  tutadi.  Ma`lumki  qisqa  muddatli 

kreditlar  xo‘jalik  sub`ektlarining  aylanma  aktivlarga  beriladi.  Shuning  uchun 

mijozning kreditni o‘z vaqtida bankka qaytara olish qobilyati ham uning aylanma 

aktivlaridan  foydalanishdagi  samaradorlik  darajasiga  qarab  belgilanadi.  Xo‘jalik 

sub`yektorlari aylanma aktivlardan qanchalik yuqori bo‘lsa, kreditdan foydalanish 

samarisi  va  uni  o‘z  vaqtida  bankka  to‘lash  imkoniyoti  shunchalik  yuqori  bo‘lishi 

mumkin. Aylanma mablag`larning samaradorlik ko‘rsatkichlaridan biri bu aylanma 

aktivlarning aylanish koeffisiyenti hisoblanadi. 

Sof aylanma aktivlari miqdori (balans likvidligi) ko‘rsatkichi. 

---

 

Bu yerda: 

O‘MM – o‘z mablag‘lari manbalari 

UMMJ – uzoq muddatli majburiyatlar jami 

UMAJ – uzoq muddatli aktivlar jami 

Sof  aylanma  aktivlari  miqdori  ko‘rsatkichi  O‘z  mablag;lariva  uzoq  muddatli 

majburiyatlar  jamidan  uzoq  muddatli  aktivlar  jamini  ayriladi.  Bundan  tashqari 

joriy aktivlardan qisqa muddatli majburyatlarni ayrib hisoblasa ham bo‘ladi. 

Bu korsatkich korxonaning hisobot sanasiga mavjud aylanma mablag‘laridan 

o‘ziga tegishli ulushining miqdorini ifodalovchi ko‘rsatkich hisoblanadi 

Koeffitsientning  0  (nol)dan  kichikligi  korxona  balansini  nolikvid  ekanligini, 

ya’ni mavjud joriymajburiyatlarni joriy aktivlar hisobiga qoplash imkoni yo‘qligini 

bu esa kelgusida krdit qarzdorligini to‘lashda muammolar yuzaga kelishi mumkin 

ekanlgni anglatadi. Nolikvid balansga kredit ajratilmaydi. 

Sof aylanma aktivlarning aylanuvchanlik koeffitsienti. 

Korxona  aktivlarini  aylanuvchanlik  koeffitsientini  topish  uchun  sotishdan 

tushgan  sof  tushumni  sof  aylanma  aktivlarni  hisobot  davr  boshi  va  davr 

oxirio‘rtachasiga bo‘lamiz. U quydagi formula bilan ifodalanadi.