Toshkent kimyo-texnologiya instituti oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi fakulteti

Vodorod  ishlab-chiqarishning  sanoat  miqyosidagi  usullari.  Texnik  vodorod  3 
xil usulda ishlab chiqariladi: 
1) temir bug‘ usuli (kontaktli) 
2) konversiya usuli 
3) elektirolitik usuli 
Temir bug‘ usuli (kontaktli) 
Temir bug‘ usuli bilan vodorod olish Fe metallini suv bug‘i yordamida oksidlanish 
reaksiyalariga asoslangan. 
3Fe+3N
2
O       3FeO + 3N
2
;   3FeO +H
2
 O        Fe 
3
O + H
2
 
Umumiy ko‘rinishda quyidagi tenglama bilan yozish mumkin  
3Fe + 4 H
2
 O        Fe O
4
 + 4H
2
 
Hosil bo‘lgan temir oksidi suv gazi yordamida temir metall holatiga qaytariladi.  
 Fe
3
O
4
 + CO       3FeO + CO
2
;           3FeO + 3CO        3 Fe + 3 CO
2
 
Yoki umumiy ko‘rinishda  quyidagi tenglama bilan ifodalash mumkin 
Fe
3
O
4
 + 4 CO = 3 Fe + 4CO
2
 

---

 
76 
Temir oksidini suv gazi yordamida kayrarilish reaksiyasi kuyidagi tenglama bilan 
ifodalanadi 
Fe
3
O
4
 + 2 (H
2
 + CO)         3Fe + 2H
2
O + 2CO
2
 
Hosil  bo‘lgan  temir  metallini  hil  qaytadan  suv  bug‘i  bilan  oksidlanadi.  Vodorod 
ishlab chiqarish jarayoni ikki fazada olib boriladi. 
1. Temir suv bug‘i bilan vodorod hosil qilinadi. 
2. Hosil bo‘lgan temir oksidi suv bug‘i yordamida temir metall holatiga qaytariladi. 
Temir  –  bug‘  usuli  bilan  vodorod  ishlab-chiqarish  navbatma-navbat  kechadigan 
oksidlanish –qaytarilish jarayonlaridan iborat. 
8  Tabiiy gazni konversiyalash usuli bilan vodorod olish. 
Metan  neftga  hamroh  gazlarining  asosiy  qismini  tashkil  etadi.  Konvertorlarda 
nikel, magniy oksid yoki kobalt katalizatorlari ishtrokida 1000-1100
0 
S haroratda metan 
gazi suv bug‘i yordamida oksidlanadi. 
CH
4
+H
2
O = CO+3H
2
;                 CH
4
+2H
2
O = CO
2
+4H
2
; 
Hosil bo‘lgan  gaz  bosim  ostida  bilan  etanolamin  eritmasi bilan  yuvish  jarayonida 
CO gazidan tozalanadi. 500
0
C haroratda CO gazi temirxrom katalizator yordamida bug‘ 
yordamida CO
2
 gaziga aylantiriladi.                                                                                                  
CO+H
2
O = CO
2
+H
2