Toshkent kimyo-texnologiya instituti oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi fakulteti

22-MA’RUZA  
 
DISTILLANGAN YOG‘ KISLOTALARI IShLAB ChIQARISh 
 
Reja: 
Distillyasiya 
jarayoni 
mohiyati. 
Yog‘  kislotalarini  uzluksiz 
distillyasiyalash  texnologik  sxemasi.  Uzluksiz  ishlaydigan  listillyasion  kubning 
tuzilishi va ishlash prinsipi. Texnik olein va stearin olish.  
 
Distillangan  yog‘  kislotalar  olish.  Distillyasiyaning  maqsadi  –  tarkibida 
aralashmasi kam miqdorda bo‘lgan yog‘ kislotalarini olish. Kimyo sanoati rivojlanishi 
bilan  tozalangan  yog‘  kislotalari  keng  ishlatilmokda,  u  quyidagi  talablarga  javob 
berishi  kerak:  rangi  tiniq  bo‘lishi,  tabiiy  yog‘  bo‘lmasligi,  sovunlanmaydigan 
moddalar  minimal  miqdorda  bo‘lishi  kerak.  Yog‘  kislotalari  bu  talablarga  fakatgina 
distillyasiyadan so‘ng javob beradi.  
Atmosfera  bosimida  yog‘  kislotalari  yuqori  qaynash  haroratiga  (250
0
C  dan  yuqori) 
ega  bo‘ladi.  Shuning  uchun  atmosfera  bosimda  olib  borilayotgan  distillyasiya 
jarayonida  yog‘  kislotalari  parchalanadi,  tuyinmaganlari  polimerizatsiyalanadi. 
Qaynash  haroratini  kamaytirish  uchun  distillyasiya  vakuum  ostida  olib  boriladi. 
Vakuumni qaynash haroratiga ta’sirini palmitin va stearin kislotasi misolida ko‘ramiz. 
 
                             5 mm simob ust.              760 mm simob ust. 
Palmitin                  192                                           354 
Stearin                    209                                           370 
 
Demak,  stearin  kislotasi  atmosfera  bosimida  ya’ni  760mm  simob  ust.da 
370
0
Cda qaynaydi. Agar bosimni 5mm simob ust. gacha pasaytirsak stearin kislotasi 
bor yo‘g‘i 209
0
C da qaynar ekan. Demak, apparatda qoldiq bosim qancha kam bo‘lsa, 
yog‘  kislotalarining  qaynash  harorati  shuncha  past  bo‘ladi.  Distillyasiya  haroratini 
o‘tkir  bug‘  berish  bilan  ham  pasaytirish  mumkin.  Distillyasiya  vaqtida  XYOK 
distillyasiya  kubda qaynaguncha  isitiladi, hosil bo‘lgan bug‘  chiqarilib  yuboriladi va 
kondensatsiyalanadi.  Distillyasiya  kubida  yuqori  haroratda  qaynovchi  bo‘yovchi 
moddalar,  qiyin  uchuvchan  yog‘  kislotalari,  oksikislotalar,  metall  sovunlar, 
polimerizatsiya mahsulotlari, mineral tuzlar va neytral yog‘lar qoladi. Kubdagi qoldiq 
gudron deb ataladi. 
Hozirgi  vaqtda  yog‘ni  qayta  ishlash  kombinatlarida  davriy  va  uzluksiz 
ishlaydigan “Komsomolets” rusumidagi distillyasiya qurilmasi ishlatiladi. 
Davriy ishlaydigan qurilmalarda yog‘ kislotalari distillyasiya kubiga berilib, u 
yerda  230-240
0
C  gacha  qizdiriladi  va  o‘tkir  bug‘  yordamida  uzluksiz  xaydalib 
turiladi.  Kubda  asta-sekin  distillyasiyalanmagan  qoldiq  gudron  yig‘ilib  boriladi. 
Gudronni  tushirish  uchun  qurilma  ishdan  to‘xtatiladi.  Yuqori  haroratda  yog‘ 
kislotalarining kubda uzoq vaqt turishi natijasida ma’lum miqdordagi yog‘ kislotalari 
polimerizatsiyalanadi,  natijada  distillyatning  chiqish  miqdori  kamayadi.  Uzluksiz 

---

 
131 
ishlaydigan qurilmalarda esa gudron uzluksiz ravishda chiqarilib turiladi. Bu qurilma 
yuqori texnik samaradorlik ko‘rsatgichiga ega.