Neft-gazkimyo sanoati texnologiyasi

 

---

107 
 
3-modul. Moylar, surkov materiallari va maxsus suyuqliklar 
12-mavzu. Tovar moylarini tayyorlash. 
 
Tovar  moylarini  asosiy  distillyat  moylarini  bir  biri  bilan  yoki  qoldiq  moylar 
bilan  aralashtirib  -  kompaundlab  olinadi.  Yuqori  sifatli  tovar  moylarini  olish  uchun 
albatta  uni  tarkibiga  qo’ndirma,  ko’pincha  qo’p  funkstiyali  qo’ndirmalar 
kompozistiyasiga  qo’yiladi  Qo’ndirmalarni  moydagi  miqdori  odatda  3-8%  ni, 
ba’zibir moylarda esa 15-17% tashkil qiladi. 
Aralashtirish    -  tovar  neft  mahsulotlarini  ishlab  chiqarish  jarayonining  muxim 
xotimalovchi  bosqichidir.  Bu  bosqichda  yuqori  effektli  texnologik  sxema  va 
boshqarish  sistemalaridan  foydalaniladi,  tovar  moylarini  xossalarini  yaxshilovchi 
resteptlar ishlatiladi. 
Tovar  moylariga  bo’lgan  talablarga  binoan  ularni  sifat  ko’rsatkichlarini 
yaxshilash  uchun,  kerakli  komponentlarni  mavjudligiga  qarab  aralashtirishni  texnik 
imkoniyatlariga qarab aralashtirishni turli variantlari qo’llaniladi: 
Periodik  quduqlarda  (truboprovod)  qisman  aralashtirish.  Periodik  aralashtirish 
bu  eski  usullarga  kiradi.  Bu  usulda  baza  moylari  oldinma-ketin  rezervuarga  beriladi 
va aralashma nasos yordamida stirkulyastiya qilib tarkibi va sifati bir xil bo’lguncha 
aralashtiriladi.    Moyni  kerakli    qovushqoqligiga  erishilgandan  so’ng  rezervuarga 
qo’ndirma  beriladi  va  aralashma  isitgich  orqali  o’tkazilib  6-8  soat  aralashtiriladi. 
Aralashtirishni periodik usuli ko’p mexnat talab qiladi  va maxsuldorligi past. Bu usul 
cheklangan  miqdorda  tovar  moylarini  ishlab  chiqaruvchi  korxonalarda  qo’llaniladi. 
Qisman  aralashtirishda  quvurga  barcha  komponentlar  kerakli  nisbatlarda  beriladi. 
Moyni  tarkibi  va  sifatini  kerakli  komponentlarni  yana  qo’shib  meyoriga  etkaziladi. 
Bu  usul  tarkibi  o’zgarmas  bo’lgan  komponentlar  soni  kam  bo’lgan  moylar   
tayyorlashda qo’llaniladi. 
Komponentlarni  va  qo’ndirmalarni  to’xtovsiz  avtomatlashtirilgan  stanstiyalar 
yordamida  aralashtirish  ancha  effektiv  va  samaradorlidir.  Bu  usulda  moyni  barcha 
komponentlari  aniq  nisbatlarda  va  kerakli  vaqtda  aralashtirgich  kollektorda  kerakli, 
sifatli tovar moy olinadi. 

---

108 
 
Moy  komponentlarini  quvur  ichida  to’xtovsiz  aralashtirish  kampaundlash 
jarayonini  uzluksizligini  ta’minlaydi,  haroratni pasaytiradi,  moyni tayyorlash  vaqtini 
qisqartiradi. Stirkulyastiya stadiyasini qisqartiradi, komponentlar dozalarini aniqligini 
oshiradi, qimmatbaxo komponentlarni va qo’ndirmalarni sarfini kamaytiradi. 
Moy  komponentlarini  quvur  ichida  avtomatik  aralashtirish  stanstiyalarini 
qo’llash  qimmatbaxo  komponentlarni  sarfini  60-70  %  ga    qisqartiradi,  rezervuarni 
effektivligini 15-20%ga oshiradi, rezeruar parki 10-15% ga kamayadi, elektr energiya 
- 5-15%ga kamayadi. Kapital xarajatlar 1-2  yilda chiqarib olinadi.