Neft-gazkimyo sanoati texnologiyasi

 
Moylarni ishlab chiqarish sxemasi 
 
11-rasm. Moylarni ishlab chiqarish sxemasi. 
 
 
 
 
 
Технолог
ик 
Гидрав
лик  
Нефт 
Консерв
ация  
Эл. 
изоляция  
Вакуум 
Индустр
иал  
Трансми
ссия  
Газотруби
на  
мойлари  
Асбо
б  
Компре
ссор  
Труби
на  
Медецин
а ва  
парфюм
Сурков 
Мотор 
мойлар
и  

---

109 
 
8-jadval 
Bazibir  tovar   moylarini  asosiy  xossalari jadvali: 
 
 
Ko’rsatkichlar. 
 
 
 
Motor moylari. 
 
Industrial 
moylar. 
Kompress
or 
moylari 
MS-20 
DS-11 
AS-10 
IS-12 
IS-45 
KS-19 
Yopishqoqliq, mm
2
/S 
100
o
S 
50
o
S 
 
20 
- 
 
10,5-11,5- 
 
9,5-10,5- 
 
- 
10-14 
 
- 
38-52 
 
17-21 
- 
Yopishqoqlik indeksi 
85 
83 
85 
- 
85 
85 
Kotish harorati, 
o
S 
-18 
-15 
-15 
-30 
-10 
-18 
Kul miqdori, % 
0,003 
0,005 
0,005 
0,005 
0,005 
0,005 
Oltingugurt miqdori, % 
1,0 
1,1 
1,1 
1,0 
1,1 
1,1 
 

---

110 
 
13-mavzu. Motor moylari va ularga qo’yiladigan talablar. 
 
Motor  moylari  transportda,  kishlok  xujalik  va  boshka  mashinalarda 
kullaniladigan  porshenli  ichki  yonuv  dvigatellarini  moylashga  muljallangan.  Bu  eng 
tarkalgan  moy  guruxi  bulib,  ularning  ulushi  neft  moylari  ishlab  chikarishning 
umumiy  xajmini  50% dan  ortigini takil etadi. Deyarli barcha  motor  moylari selektiv 
tozalangan baza  moylarni turli  funkstional  maksadlardagi qo’ndirmalar kushish blan 
olinadi.  Porshenli  ichki  yonuv  dvigatellarida  tartibi  va  xossalari,  qo’ndirmalarni  turi 
va  konstentrastiyalari  turiga  bulingan  tovar  moylari  kullaniladi.  Baza  moylar  blan 
asosan  tovar  moylarni  kovushkoklik-harorat  xususiyatlari,  ularni  past  haroratdagi 
xarakatchanligi,  shuningdek  qo’ndirmalarga  bulgan  kabul  kiluvchanlik  aniklanadi. 
Qshki va yozgi motor moylari uchun kuyidagi baza moylari tayyorlanadi: 
M-6(AS-6) – distillyat; 
M-8(AS-8,  DS-8)  –  distillyat  va  koldik  (14%dan  kam  b/gan)  moylar 
aralashmasi; 
M-11(DS-11)  -    distillyat  va  koldik  (30%  dan  kam  bulmagan)  moylar 
aralashmasi; 
M-14(DS-14)  –  distillyat  va  koldik  (  40%  dan  kam  bulmagan)  moylar 
aralashmasi; 
M-16(DS-16)  –  distillyat  va  koldik  (50%  dan  kam  bulmagan)  moylar 
aralashmasi; 
M-20 – VAZ avtomobillari  uchun  motor  moylarini selektiv  tozalangan  yukori 
indeksli  baza  moylari  asosida  tayyorlanadi;  AV-6  distillyat;  ASV-10  -    distillyat  va 
koldik  (25%  dan  kam  bulmagan)  moylar  aralashmasi.  Barcha  mavsum  va  shimoliy 
moylar  uchun  baza  moylari  sifatida  veretennoy  AU  va  chukur  deparafinlangan  past 
haroratda  kotuvchi    ASV-5  xisoblanadi.  Chegaralangan  mikdorda  k-ta-kontakt  va 
kislota-ishkoriy  tozalangan  moylar  xam  ishlab  chikariladi.  AV  traktor  dvigatellari 
uchun  muljallangan  zamonaviy  motor  moylarida  albatta  qo’ndirmalar  bulishi  kerak. 
Moylarni  yuvuvchi,  disperlovchi  xossalari,  oksidlanishga  chidamliligi  surkov  va 
ximoya  kobiliyatlari  asosan  qo’ndirmaning  mikdori  va  sifatiga  boglik.  Moylar 

---

111 
 
kuyidagidek kup funkstiyali va kompozistion qo’ndirmalar qo’shiladi. (VNIINP-360, 
DF-11,  MNIID-22k  va  boshkalar).  Kimyoviy  tarkibi  va  ta’sir  mexanizmi  turlicha 
bulgan qo’ndirmalarni qo’shish orkali unversal ekspluatastiya xossali karbyurator va 
dizel  dvigatellaridagi  past  va  yukori  haroratda  chukmalar  xosil  bulishini  bartaraf 
etuvchi motor moylari olinadi. 
Moylar  ekspluatastiya  shartlari  va  ishning  kuchlanishlari  xisobiga  olingan 
xolda  bir  biridan  100
0
S  dagi  kovushkokligi  (6  dan  20  mm
2
S  gacha)  va  boshka 
xossalari bilan fark kiluvchi 6 guruxga bulinganlar (A,B,V,G,D va E). Tovar moylari 
kuyidgi tarzda belgilanadi:    
M-8A,  M-10B,  va  x.  Bu  erda  M  xarfi  motor  moyini  bildiradi.  «A»,  «B». 
Xarflar  moy  guruxini,  rakamlar  100
0
S  dagi  kovushkokligini  bildiradi.  B,V,G  gurux 
moylari  gurux  osti  gruppachalariga  bo’linadi  va  ularni  vazifasiga  qarab  rakamlar 
bilan belgilanadi. (1-karbyurator dvigatellari, 2-dizel dvigatellari uchun) A,B,V va G 
gurux  moylarini  karbyurator  dvigatellarida  xam,  avtotraktor  dizellarida  xam  kullash 
mumkin;  D  va  G  gurux  moylarini  esa  fakat  dvigatellarda  kullaniladi.  Kuyultirilgan 
moylar  M-4  3/6  V,  M-63/10  G  tarzida  belgilanadi.  «3»  indeksi  moyni  tarkibida 
kuyultiruvchi  qo’ndirma  borligini,  birinchi  rakam  18
0
S  dagi  kovushkoklik  sinfini 
belgilaydi.  (1300  dan  20400  mm
2
/s  gacha).  Ayrim  karbyurator  va  dizel  dvigatellari 
uchun muljallangan tovar moylariga bulgan talablar kuyidagida keltirilgan.