– namuna qatlamining qalinligi (kyuvetning uzunligi);
J
0
J – namuna olinguncha va
namuna olingandan keyin nurlanish intensivligi.
Sanoatda
foydalaniladigan
infraqizil
yutilishli
optikakustik
gaz
analizatorlarida vaqti-vaqti bilan infraqizil nurlar o`tkazib turiladigan kyuvet
bo`yicha yo`naltirib turiladygan murakkab gaz aralashmasi tekshirilayotgan gaz
namunasi bo`lib xizmat qiladi. Bunda nurlarning bir qismi yutiladi, bir qismi esa
ikkinchi asbob bilan bog`langan sezgir elementga tushadi.
Nurlar namunadan o`tganidan keyin integral nurlanishlar farqini o`lchaydigan
sezgir element sifatida tanlovchi nur priyomnigidan foydalaniladi. Bu priyomnik
analiz qilinayotgan gaz aralashmasidagi, konsentratsiyasi aniqlanayotgan kom-
ponent bilan to`ldirilgan kameradan iborat bo`lib, infraqizil nurlar o`tishi uchun
tuynuk bilan jihozlangan. Agar nur priyomnigiga vaqti-vaqti bilan infraqizil nurlar
tushib tursa, u holda kamerada turgan gaz vaqti-vaqti bilan isibsovib turadi.
O`zgarmas hajmli kamerada turgan gaz temperaturasining o`zgarishi
natijasida uning bosimi ham o`zgaradi, bosimning bu o`zgarishini nur qabul qilgich
ichida turgan membrana qabul qiladi. Hyp qabul qilgich bitta gaz bilan to`ldirilgani
uchun nur energiyasini yutish prosessi tanlovchi bo`ladi va u bilan bog`liq bo`lgan
temperatura hamda bosim o`zgarishlari nur qabul qilgichni to`ldirib turgan gazning
yutish spektriga mos keluvchi ma`lum to`lqin uzunligidagina sodir bo`ladi.
Gaz aralashmasi o`tkaziladigan kyuvetda, aniqlanayotgan komponentning
konsentratsiyasiga qarab, nur energiyasi oqimi susayadi, shuning uchun nur qabul
qilgich kamerasida temperatura va bosimning o`zgarish amplitudasi bu
komponentning gaz aralashmasidagi miqdoriga teskari proportsional ravishda
o`zgaradi.
O`lchash sxemalariga ko`ra optik-akustik gaz analizatorlari ikki gruppaga:
kompensatsion va bevosita o`lchash analizatorlariga bo`linishi mumkin.
9.5-rasmda optik-akustik gaz analizatori OA-2209 ni printsipial sxemasi
ko`rsatilgan, u gaz aralashmalarida uglerod qo`shoksndini aniqlash uchun
mo`ljallangan. Gaz analizatori uzluksiz ishlaydigan avtomatik asbob bo`lib,
priyomnik bloki va ikkilamchi asbob KSU2 dan iborat.
Gaz
aralashmasidagi
analiz
qilinayotgan
komponentning
miqdori
komiensatsion usul bilan o`lchanadi. Elektr toki qizdiradigan ikkita nixrom spiral 3
infraqizil nurlanish manbai bo`lib xizmat qiladi. Nurlarning yo`nalgan oqimini hosil
qilish uchun har qaysi spiral qaytargich 2 ning fokusiga joylashtirilgan. Infraqizil
nurlar oqimi qizigan spirallardan ayni bir vaqtda obtyurator 4 yordamida 5 Gc
chastota bilan uziladi va ikki optik kanalga yo`naltiriladi, obtyuratorni sinxron
dvigatel 1 aylantiradi.
Ung kanalda infraqizil nurlarning uzlukli oqimi filtrlash kamerasi 5 va ish
kamerasi 6 lardan ketma-ket o`tib, qaytaruvchi plastina 7 ning sirtiga tushadi va
undan nur qabul qilgich 9 ning o`ng tsilindri 8 ga yo`naladi. CHap kanalda infraqizil
nurlarning uzlukli oqimi filtrlash kamerasi 5 va kompensatsiyalovchi kamera 13 dan
o`tib, nur qabul qilgich 9 ning chap tsilindriga tushadi. Faqat o`lchanmaydigan
komponent bilan to`ldirilgan filtrlash kameralari 5 gaz analizatorlarining xatoligini
qo`shimcha ravishda kamaytirishga imkon beradi, bu xatoliklarga gaz aralashmasida
o`lchanmaydigan komponentlar miqdorining o`zgarishi sabab bo`ladi. Kompen-
satsiyalovchi kamera
13 chap kanaldagi infraqizil nurlar oqimining yo`lida gaz
aralashmasi qatlamining qalinligini o`zgartirish, shuningdek, bu oqimning
yo`nalishini o`zgartirish uchun xizmat qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: