1-Мавзу: Ўзбекистон миллий тараққиётининг янги босқичида фуқаролик жамиятининг шаклланиши ва ривожланиши

Ҳуқуқий давлат – бу шундай бир давлат ҳокимиятдирки, у ҳуқуқ нормаларига 
биноан, ва уларнинг доирасида иш кўради, бу нормаларни бузиш, бекор қилиш ёки 
чеклашга журъат этмайди, фуқаролар ва уларнинг бирлашмаларининг узвий табиий -
тарихий ҳуқуқларини эътироф этади.
Тоталитар давлатда хавфсизликни таъминлаш ҳуқуқий тартиботни муҳофаза қилиш, 
одамлар хулқ-атвори давлат белгилаган ҳуқуқий қоидаларга мувофиқлигини таъминлаш 
фаолиятидан иборат бўлади, давлатҳокимиятига татбиқан хавфсизликни давлат 
хавфсизлиги ва фуқаролик жамияти хавфсизлигига ажратиш муаммоси юзага келмайди.
Фуқаролик жамиятининг хавфсизлиги (жамоат хавфсизлиги) қуйидаги кўрсаткичлар 
билан тавсифланиши мумкин:
-ижтимоий адолат;
-давлат билан ўзаро муносабатларда фуқароларнинг ва умуман жамиятнинг 
ҳуқуқлари;
- қонунийлик тартиби;
- фуқароларнинг иқтисодий фаровонлиги;
- демократик плюрализм;
- жамиятнинг очиқлиги;
- фуқаролик жамиятининг миллий жиҳатдан муайянлиги.
Фуқаролик жамиятининг юзага келиши инсон ҳуқуқлари ва фуқаро ҳуқуқларининг 
фарқланишини белгилаб берди.
Инсон ҳуқуқларини фуқаролик жамияти, фуқаро ҳуқуқларини – давлат таъминлайди. 
Иккала ҳолатда ҳам шахс ҳуқуқлари тўғрсида сўз юритилади, бироқ биринчи ҳолатда 
айрим инсон сифатидаги шахснинг яшаш, эркинлик ҳуқуқлари назарда тутилса, иккинчи 
ҳолатда – унинг сиёсий ҳуқуқлари назарда тутилади.
Инсон ҳуқуқлари ва фуқаро ҳуқуқлари ўртасидаги фарқ муайян асосларга эга бўлиб, 
улар қуйидагилардан иборат:
1) инсон ҳуқуқлари давлат томонидан эътироф этилгани ва қонун йўли билан 
мустаҳкамланганидан, уларнинг эгаси - инсон у ёки бу давлатга мансублигидан қатъий 
назар мавжуд бўлиши мумкин. Фуқаро ҳуқуқлари эса мазкур шахс қарашли бўлган давлат 
томонидан ҳимоя қилинади;
2) дунёда ҳали анчагина одамлар умуман фуқаролик мақомига эга эмас (фуқаролиги 
бўлмаган шахслар, апатридлар). Бинобарин, улар расмий даражада фуқаро ҳуқуқларига 
эмас, балки инсон ҳуқуқларига эгадирлар. Фуқаролик жамиятининг вазифаси ижтимоий 
ҳаётнинг ривожланишини таъминлашдан иборат. Шу сабабли, унинг асосий таркибий 
қисмларини вазифалари қаторига бу жараён нормал кечиши учун шарт-шароит яратиб 
берувчи институтлар фаолияти ташкил этади.
Фуқаролик жамиятининг асосий қадриятларини оила, мулк, шахс, эркинлик, ҳуқуқ, 
маънавият, тартиб, давлатчилик ташкил этади. Бунда ҳаммани ва мажбурий тартибда 
мулкдорларга айлантириш назарда тутилмайди – уларнинг кўпчилиги буни хоҳламайди, 
бироқ бундай имконият ҳар ким учун сақланиши лозим. Мулк ҳар доим шахс ва бутун 
жамият эркинлигининг бош омили сифатида амал қилади. Мулкка нисбатан ҳурмат 
мавжуд бўлмаган жойда шахсга нисбатан ҳурмат ҳам мавжуд бўлмайди.
Фуқаролик жамияти тузилмалари «юқоридан» туриб эмас, балки «қуйидан», 
фуқароларнинг ташаббуси билан, ихтиёрий асосда, табиийки, муассисларнинг 
манфаатлари, қизиқишлари ва мойилликларига мувофиқ тузилади. Уларнинг эркинлиги 
давлат тузилмаларига қарам эмасликда, ички қоидалар билан назарда тутилган 
вазифаларни ҳал қилишга қаратилган ўзини ўзи бошқариш фаолиятида намоён бўлади.