Muqaddima

GIPOFIZNING ICHKI SEKRETSIYASI 
 
     Gipofiz  oldingi,  oraliq  va  orqa  bo'laklardan  tuzilgan  murakkab  ichki  sekretsiya 
bezidir.  Uning  oldingi  bo'lagi  (adenogipofiz)  asosiy  yoki  xromofob  hujayralardan 

---

 
 
96 
 
(hamma  hujayralarning  55-60%)  va  xromofil  (40-45%)  hujayralardan  iborat.  Xromofil 
hujayralarning  aksariyati  atsidofil,  oz  qismi  esa  bazofil  bo'ladi.  Gormonlar  xromofil 
hujayralarda  sintezlanadi.  Bazofil  hujayralar  adrenokortikotrop,  tireotrop,  gonadotrop 
(follikullarni  stimullovchi  va  lyuteinlovchi)  gormonlar  ishlab  chiqaradi.  Atsidofil 
hujayralar  o'sish  gormoni  (somatotropin)  va  prolaktin  ishlab  chiqaradi.  Gipofizning 
oldingi  bo'lagi  ishlb  chiqaradigan  gormonlar  oqsil  va  glikoproteinlardir.  Bu  gormonlar 
ikki guruhga bo'linadi: 
1.  Glandotrop  gormonlar:  follikullarni  stimullovchi,  lyuteinlovchi,  tireotrop    , 
adrenokortikotrop gormon. 
2.  Effektor  gormonlar:  o'sish  gormoni,  prolaktin,  melanotsitlarni  stimullovchi  gormon 
(MSG).  Melanotsitlarni  stimullovchi  gormon  ko'pchilik  hayvonlarda  gipofizning 
yaxshi  rivpjlangan  oraliq  bo'lagidan  ajraladi.  Odam  gipofizida  bu  bbo'lak  geyarli 
yo'qolib  ketgan.  Shuning  uchun    MSG  oldingi  bo'lak  gormonlari  bilan  qo'shib 
ko'riladi. 
 
O'SISH GORMONI 
 
     Bu  gormon  adenogipofizning  effektor  gormonlariga  kiradi.  O'sish  gormonining 
boshqa  gormonlardan  farqi  uning  turga  oid  spetsifikligida.  Masalann,  qoramol 
gipofizidan ajratib olingan gormonni o'sishdan qolgan odam bolasini davolashda qo'llab 
bo'lmaydi.  Odamning  o'sish  gormoni  191  aminokislota  qoldig'idan  iborat  bo'lib, 
organizmda tez parchalanadi. 
     O'sish  gormonining  asosiy  ta'siri  suyaklarning  bo'yiga  o'sishini  ta'minlashdir.  Bu 
gormon ta'sirida a'zo va to'qimalarda oqsil sintezi tezlashadi, ammo buning uchun yetarli 
miqdorda  insulin,  oqsil  va  uglevodlar  kerak.  Iste'mol  qilinadigan  ovqatda  oqsil  va 
energiya miqdori oz bo'lsa, bolaning qonida o'sish gormoni ko'p bo'lganiga qaramasdan, 
uning  o'sishi,  sekinlashadi.  Chunki  oqsil  yetishmovchiligi  natijasida  jigarda 
somatomedin  nomli  peptidning  sintezlanishi  kamayib  ketadi.  Bu  peptid  sulfat  kislota 
angidridining  tog'ay  to'qimasiga  o'tishini,  DNK,  RNK  va  oqsil  sintezlanishini 
tezlashtirish yo'li bilan yosh organizmning o'sishini ta'minlaydi. 
     O'sish  gormonining  modda  almashinuviga  bevosita  ta'siri  hujayralar  membranasidan 
aminokislotalar  tashilishini  tezlashtirish  va  lipolizni  kuchaytirishdan  iborat.  O'sish 
gormoni  qonda  glyukoza  miqdorini  oshiradi,  glyukozaning  boshqa  moddalardan 
sintezlanishini tezlashtiradi (kontinsulyar ta'sir).