Muqaddima

YURAK SIKLI BOSQICHLARI 
 
     Yurak  har  daqiqada 75  marta  qisqarganda  uning  bir sikli 0,8  s davom  etadi. Sistola, 
diastola  va  umumiy  pauza  bitta  yurak  siklini  hosil  qiladi.  Yurakning  qisqarishlari 
bo`lmachalar  sistolasidan  boshlanib,  u  0,1  s  davom  etadi.  Shu  vaqt  ichida 
bo`lmachalardagi  bosim  simob  ustunining  5-8  mm  gacha  ko‘tariladi.  Bo`lmachalarning 
sistolasi  tugagach,  qorinchalar  sistolasi  boshlanadi.  Uning  davomiyligi  0,33  s. 
Qorinchalar sistolasi bir necha davr va bosqichlarga  bo`linadi. Qorinchalar sistolasining 
boshlanishiga  miokard  tolalarining  taranglashishi  xosdir. 0,08  s  davom  etuvchi  bu  davr 
tarannglashish  davri,  deyiladi.  U  tolalarning  asinxron  qisqarishi  bilan  boshlanadi. 
Asinxron  qisqarish  bosqichi  0,05  s  davom  etadi.  Tolalarning  bir  qismi  qisqarib, 
qolganlari  bo‘shashganidan,  asinxron  qisqarish  bosqichida  qorinchalar  bo‘shlig‘idagi 
bosim  taxminan  0  ga  teng  bo`ladi.  Qo‘zg‘alish  hamma  tolalarga  tarqalib,  ularni  ham 
qisqartirganda, qorinchalardagi bosim keskin ortadi va chap qorinchada 70-90 mm. s. u. 
gacha, o‘ng qorinchada 15-20 mm s.u. gacha ko‘tariladi. Bosimning bu o‘zgarishi 0,03 s 
davom etuvchi izometrik qisqarish bosqichida kuzatiladi. 
     Bosimning  qorinchalar  bo‘shlig‘ida  oshishi  natijasida  atrio-ventrikulyar  qopqoqlar 
tezda  yopiladi.  Ayni  vaqtda  yarim  oysimon  qopqoqlar  ham  yopiq  bo`ladi.  Demak 
qorinchalar  bo‘shlig‘i  berk  bo`lganidan  undagi  qonning  hajmi  o‘zgarmaydi.  Qisqarish 
izometrik  turda  bo`lgani  uchun  tolalarning  tarangligi  ortadi  va  qon  bosimo  chap 
qorinchada 120 mm s.u. gacha, o‘ng qorinchada 25 mm s.u. gacha ko‘tariladi. 
     Bu  bosim  aorta  va  o‘pka  arteriyasidagi  bosimdan  yuqori  bo`lgani  uchun  yarim 
oysimon  qopqoqlar  ocholadi  va  0,25  s  ga  teng  bo`lgan  qonning  haydalish  davri 
boshlanadi. Haydalish davrining boshida qorinchalardagi bosim ortadi. Natijada aorta va 
o‘pka arteriyasiga qon juda tez oqib chiqadi, qorinchalarning hajmi tezda kichiklashadi. 
Bu qonning tez haydalish bosqichi bo`lib, 0,12 s davom etadi. Undan keyin qorinchalar 
miokardining qisqarishi sustlashadi, qon oqimi sekinlashadi. Bu qonnig sekin haydalish 
bosqichi 0,13 s davom etadi. 
     Qorinchalar  bo‘shlig‘ida  bosimning  kamayib  ketishi  qonning  orqaga,  qorinchalar 
tomon  oqishiga  sabab  bo`ladi.  Ammo  bu  oqim  yarim  oysimon  qopqoqlarga  uriladi  va 
ularni  yopadi.  Shuningdek  juda  qisqa  vaqt  ichida  ham  atrio-ventrikulyar,  ham  yarim 
oysimon  qopqoqlar  yopiq  turadi.  Keyin  qorinchalar  bo‘shashib,  hajmi  ortadi.  Ulardagi 
bosim  qonga  toigan  bo`lmachalardagi  bosimdan  pastroq  nuqtaga  tushadi.  Shunda  atrio-
ventrikulyar qopqoqlar ochilib, qorinchalar qonga toia boshlaydi. 
     Yurak  qorinchalarining  diastolasi  boshlanadi.  Qorinchalar  diastolasi  0,47  s  davom 
etadi. U ham bir necha davr va bosqichlarga bo`linadi.