Qarshi davlat universiteti o‘zbek tili va adabiyoti metodikasi kafedrasi


 Yuklama va modal so‘zlar (2 soat)



Download 2,09 Mb.
Pdf ko'rish
bet39/245
Sana02.09.2021
Hajmi2,09 Mb.
#162437
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   245
Bog'liq
ona tili morfemika soz yasalishi morfologiya fanining oquv-uslubiy majmuasi

2.18. Yuklama va modal so‘zlar (2 soat). 
Yuklamalar ayrim so‘z yoki gapga qo‘shimcha ma’no berish uchun qo‘llanadigan yordamchi so‘zlar yuklama 
ekanligi.  Yuklamalar  butun  bir  gapga  tegishli  bo‘lib,  uning  ma’nosini  ta’kidlab,  kuchaytirib,  chegaralab  kelishi, 
so‘roq  ma’nolarini  bildirib  kelishi  ham,  alohida  so‘zlarga  bog‘liq  holda  shu  so‘zning  qo‘shimcha  ma’nolarini, 
ottekalarini bildirib kelishi ham mumkinligi. 
Yuklamalar  tuzilishiga  ko‘ra:  a)  affiks  va  b)  so‘z  yuklamalarga  bo‘linishi.  Affiks  yuklama  bilan  so‘z 
affikslarining ayrilishi va imlosidagi farq. Yuklamalar: a) kuchaytiruv va ta’kid; b) so‘roq va taajub; v) ayiruv va 
chegaralov; g) aniqlov; d) gumon; ye) inkor kabi turlarga bo‘linishi. Har bir yuklamalarning xususiyatlari haqida. 
Modal so‘zlar fikrning voqelikka munosabatini bildiradigan so‘zlar ekanligi. U lotincha modus (usul, o‘lchov) 
so‘zidan olinganligi. U so‘zlovchining gapda anglatilgan fikriga, voqea-hodisalarga munosabatini bildiradigan so‘z 
turkumi  ekanligi.  Modal  so‘zlar  gapda  anglatilgan  fikrning  so‘zlovchi  uchun  qanchalik  aniqligini,  bu  xabarni 
so‘zlovchi  qanday  baholashni,  modal  so‘zning  gapga  tegishli  bo‘lib,  gap  bo‘laklari  bilan  grammatik  jihatdan 
aloqaga  kirishmasligi.  Modal  so‘zlarga  bir  butun  leksik  birlik  sifatida  qaralishi,  ularning  tarkibi  morfologik 
elementlarga ajratilmasligi. Tilimizda ayrim mustaqil so‘zlar gapda modal so‘z o‘rnida qo‘llanib, modallik ma’nosini 
bildirishga xizmat qilishi. Ular butunlay modal so‘zga o‘tmagan bo‘lib, ma’lum o‘rinlarda tasdiq, ta’kid, ayirish kabi 
ottenkalarni  bildirishi.  Modal  so‘zlarning  morfologik,  sintaktik  va  semantik  belgilarga  ega.  Modal  so‘zlarning 
o‘zgarmasligi uning morfologik belgisiga, kirish so‘z vazifasini bajarishi uning sintaktik belgisiga, modal so‘zlarning 
aniqlik va taxmin kabi modal ma’nolarni anglatishi, mustaqil so‘zlarga nisbatan kamroq nominativlikka, yordamchi 
so‘zlarga qaraganda ko‘proq mustaqillikka egaligi uning semantik belgisi ekanligi. 
Modal so‘zlar: a) fikrning aniqligini, realligini tasdiqlovchi modal so‘zlarga; b) fikrning taxminiy, gumon va 
noaniqligini  bildiruvchi  modal  so‘zlarga;  v)  afsus,  ajablanish  kabilarni  bildiruvchi  modal  so‘zlar;  g)  fikr  o‘zaro 
munosabati,  tartibini  bildiruvchi  modal  so‘zlarga  bo‘linishi.  Bu  haqda  olimlarni  bir  xil  emasligi  haqida.  Modal 
so‘zlardan  demak,  xullas,  masalan,  umuman,  jumladan,  chunonchi  kabilarni  fikrni  umumlashtirish,  uning 
xulosasini  bildirish,  yana  dalillar  keltirish  kabi    ma’nolarni  bildirishi.  Binobarin,  xususan,  aksincha  kabi  modal 
so‘zlar  biror  fikrni  ta’kidlash,  ajratib  ko‘rsatish,  birini  rad  etib,  ikkinchisini  tasdiqlash  kabilarni  bildirishi.  Modal 
so‘zlar quyidagi sintaktik vazifalarni: so‘z-gap, kirish so‘z, bajarishi. modal so‘z hisoblanmaydigan so‘zlar haqida. 
Modal so‘zlarning: ot, sifat, fe’l, ravish, yordamchi so‘zlaridan o‘sib chiqqanligi to‘g‘risida. 
 

Download 2,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   245




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish