Qarshi davlat universiteti o‘zbek tili va adabiyoti metodikasi kafedrasi

2.13. Fe’l yasalishi va tuzilish turi (2 soat). 
Hozirgi  o‘zbek  tilida  fe’llar  affiksatsiya  va  kompozitsiya  usullari  bilan  yasalishi.  Shulardan  birinchisi  –
affiksatsiya usuli ekanligi. Fe’llar quyidagi so‘z yasovchilar: -la, -lan, -lash, -(a) r, -(a) y, -a, -sira, -k, (ik), -q(iq), -
ira, -i kabilar yasalishi. Kompozitsiya usuli bilan yasalishda ikki yoki undan ortiq asosining birikishi shart bo‘lishi. 
Ot – fe’l (ta’zim qilmoq), fe’l+fe’l (sotib olmoq), ot+fe’l (vafo qilmoq, obod bo‘lmoq). Fe’l+fe’l tuzilishi qo‘shma 
fe’llar ikki fe’lning birikuvidan hosil bo‘lishi. Qo‘shma fe’l tarkibidagi qismlar o‘zaro birikib, ularning ma’nosidan 
farq qilgan yangi ma’no (olib bormoq, tashlab ketmoq) anglatishi. Butun qo‘shma fe’llar yaxlitligicha yangi leksik 
ma’no  anglatishi  bilan  nutqda  mustaqil  va  yordamchi  fe’ldan  tuzilib,  ikki  qism  tugallanganlik,  takror,  davom, 
boshlanish kabi turlicha ma’nolarni ifodalovchi analitik shakllardan farq qilishi. Fe’l+fe’l tipidagi qo‘shma fe’llar 
o‘zbek tilida ozligi, ammo bu tildagi fe’lning analitik shakllarning ko‘pligi. 
Fe’llar tuzilishiga ko‘ra: sodda, qo‘shma, murkkab, juft va takroriy tuzilishli bo‘lishi. Bir o‘zakli fe’l sodda, ikki 
asosdan  birikib  bir  urg‘uga  birlashsa,  hokim  tobeligi  yo‘qolsa  qo‘shma,  analitik  shakl  murakkab,  juft,  takror 
hisoblanishi.