Qarshi davlat universiteti o‘zbek tili va adabiyoti metodikasi kafedrasi


Mashqdagi  qolgan  fe’llar  ham  shu  tarzda  'ishlangani  ma’quY.  Dars  dovomida  bu  mashq



Download 2,09 Mb.
Pdf ko'rish
bet176/245
Sana02.09.2021
Hajmi2,09 Mb.
#162437
1   ...   172   173   174   175   176   177   178   179   ...   245
Bog'liq
ona tili morfemika soz yasalishi morfologiya fanining oquv-uslubiy majmuasi

Mashqdagi  qolgan  fe’llar  ham  shu  tarzda  'ishlangani  ma’quY.  Dars  dovomida  bu  mashqlarning 
hammasini  tо‘la  ishlab  chiqolmasligi  mumkin.  Shuning  uchun  qolgan  hismlari  uy  ishi  (mustaqil  ish) 
sifatida  topshirilishi  lozim.  Dars  oxirida  qaysi  taleba  qaiday  ball  olganligini  e’lon  etiladi.  Yanagi 
mashg‘ulot aytilib, tayyorgarlik kо‘rish topshiriladi. 
23- M  A SH   G‘ U L  O  T  (2 soat) 
MAVZU: FE’L NISBATLARI (DARAJALARI).  
REJA: 
1. 
Fe’l nisbatlari haqida talabalar tushunchalarini mustahkamlash. 
2. Aniqlik nisbachi   (185-mashq). 
3. 
О‘zlik va majhullik niobatlari. Ularning shakl yasovchilari haqida tushuncha va bu nisbatlar farqlari    
(186-2-187-mashqlar). 
4. Birgalik nisbatini 188-mashqni ishlash asosida mustahkamlash. 
5. Or^tirma nisbat haqidagi talabalar tushunchasini 189-mashqni ishlash orqali mustahkamlash. 
Ish  -xarakatning  obyekti  va  subyektiga  munosabatini  kо‘rsatadigan  kategoriyasi  fe’l  nisbati  deyiladi. 
Masalan,  Komila  har  ikki  derazani  ochdi  (Oybek.)gap;1dagi  ochdi  ish  -harakati  deraza  obyekti  va 
Komila  subyektiga  munosabatiii kо‘rsatish,  ya’ni ochdi  harakati  Komila tomonidan (subyekt)  deraza 
obyektida  bajarilishini  kо‘rsatish  fe’l  nisbatidir.  Aniqlik  nisbatini  185-mashqni  ishlash  orqali 
mustahkamlanadi. Mashq talabi: aniq nisbat formasidagi fe’llar qatnashgan gaplarni kо‘chiring. Aniq 
nisbatni о‘sha fe’llar orqali isbotlang. 
Namuna:  Feruzahovliga  tushib,  shabnamda  qiyg‘os  ochilgan  atirgullar  ustiga  egildi,  tо‘yib-tо‘yib 
hidladi. 
Bu gapdagi  "hidladi"  fe’li  aniq  nisbatdagi  fe’l  sanaladi,  chunki  bu  fe’l  Feruza  ]gap  egasi)  tomonidan 
bajarilganini  kо‘rsatayapti.  186-mashq.  О‘zlik  nisbatidagi  fe’llarni  topib,    nima  uchun  о‘zlik 
nisbatdaliknm bayon eting,  yasalishini  va anyq nisbatdan farqini kо‘rsating. 
Namuna:  Mashhadda  Alisher  butun  vujudi  bilan  о‘qishga  berildi.  Bu  gapda  "berildi"  fe’li  о‘zlik 
nisbatdagi  fe’l  sanaladi.  Chunki  (Alisher)  berildi  fe’lidan  ish  -harakat  Alisher  subyekti  tomonidan 
bajarilganini  va  yana  subyektning  uziga  qaytgan  harakatini  bildiradi.  Aniq  nisbatda  esa  ish  -harakat 
ega  bilan  ifodalangan  shaxs  yoki predmet tomonidan  bajlrilganligini  kо‘rsatadi. Ular о‘rtasidagi  farq 
shuki,  о‘zlik  nisbatda  harakat  subyekt  tomonidan  bajarilishidan  tashqari  harakat  yana  sube’ktga 
qaytganligini,  yana  harakatning  subyekti  ham,  obyekti  ham  bir
 
shaxs  bо‘lishidir.  Aniq  nisbatda  esa 
harakat  ega  tomonidan  bajarilsa  ham  .  obyekti  boshqa  bо‘ladi,  harakat  subyektning  о‘ziga 
qaytmaydi.Bundan  tashqari  о‘zlik  nisbatdagi  fe’l  -n  (in),  -l  (-il),  -sh  (-ish)  forma  yasovchilaridan 
birining  fyel  о‘zagiga  qо‘shilishidan  (undan  keyin  esa  shaxs  -son  yasovchi  yoki  tuslovchi  affikslari 
birikishidan  ham  )hosyl  bо‘ladi.  Aniq  nisbat  formasida  esa  bunday  forma  yasovchilar qatnashmaydi. 

Download 2,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   172   173   174   175   176   177   178   179   ...   245




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish