Qarshi davlat universiteti o‘zbek tili va adabiyoti metodikasi kafedrasi



Download 2,09 Mb.
Pdf ko'rish
bet177/245
Sana02.09.2021
Hajmi2,09 Mb.
#162437
1   ...   173   174   175   176   177   178   179   180   ...   245
Bog'liq
ona tili morfemika soz yasalishi morfologiya fanining oquv-uslubiy majmuasi

187-Mashq,.  Majhullik  nisbat  formasida  qо‘llangan  fe’llarni  topib  kо‘chiring,  yasalishini  va  о‘zlik 
nisbatidan  farqini  bayon  eting.  Namuna:  "Mehmonxona  yaxshi  isitilgan,  katta  stolda  dasturxon 
yozilgan,  atrofiga  stullar  terilgan  edi"gapidagi  yozilgan  edi,  isitilgan  edi.  terilgan  edi  fe’llari  majhul 
nisbatdagi  fe’llardir.  Chunki  M.Mirzayev  va  b.  darsligida  aytilganidek,  majhul  nisbatda  fe’llarning 
gapda  harakatni  bajaruvchi  subyekti  bо‘lmaydi.  Yoki  harakat  obyekti  bosh  kelishik  formasida  kelib 
(mehmonxona, dasturxon, stullar) gapda ega vazifasini о‘taydi. Majhul  nisbat bilan  о‘zlik  nisbati -l(-
il),  -n  (-in)  forma  yasovchilari  mavjudligi  jihatidan  о‘xshasa-da,  ammo  о‘zlik  nisbatda  harakat  ega 
tomonidan bajariladi, harakat yana egaga qaytadi, yoki о‘zlik nisbatdagi subyekt ham ish-harakatning 
bajaruvchisi hisoblanadi. Majhullik nisbatda harakatning qaysi shahs tomonidan bajarilgani noma’lum 
bо‘ladi, yoki harakatning bajaruvchisi tо‘ldiruvchi bо‘ladi. Buni yaxshi anglash uchun "Navoiy sehrli 


sadolarga  beyxtiyor  beryldi"  "Doklad  uchun  Lolaxonga  sо‘z  berildi"  gaplaridagi  bir  xil  formadagi 
"berildi"  fe’li qaysi gapda о‘zlik, qaysi gapda  majhul nisbat kо‘rsatishi kontekstda kо‘rilgan. Birinchi 
gapda berildi о‘zlik nisbatda. Chunki bu fe’lning bajaruvchi egasi "Navoiy"dir. Harakat ega tomonidan 
boshlanib  egaga  qaytmoqda,  ya’ni  harakatning  subyekti  ham  ,obyekti  Navoyyning  о‘zidir.  Ikkinchi 
gapdagi  "berildi"  esa  ma>:l,ul  nisbatdadir.  Chunki  bu  gapda  "sо‘z"  ega  bо‘lib  kelayapti,  ish-harakat 
bajaruvchisi (ya’ni kim sо‘z berganligi) noma’lum . 

Download 2,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   173   174   175   176   177   178   179   180   ...   245




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish