1. Grammatika nimani о‘rganadi, tilshunoslikning boshqa bо‘limlaridan qanday farqi bor?
2. Grammatika umumlashtirish xususiyatiga ega deganda nimani tushunasiz?
3.Sо‘zning leksik va grammatik ma’nolarini misollar asosida tushintiring
4.
Grammatik ma’noni ifodalovchi vosita va usullarga nimalar kiradi?
5. Affikslar vositasida qanaqa grammatik ma’nolar yuzaga keladi?
6. Yordamchi sо‘zlar vositasidachi?
7.Grammatik ma’no ifodalovchi vositalardan supplitivizm va reduplikatsiyaning farqlarini
tushuntiring?
8. Grammatik ma’noning о‘zgarishida sо‘z tarkibining xizmatiga misollar keltiring va
tushuntiring?
9.Grammatik ma’noning о‘zgarishida urg‘u va ohangning rolini bayon eting? kabi savollar bilan
murojaat etadi.
Bu savollarga о‘qituvchi tо‘la javob olmagan paytda о‘zi javobni tо‘ldiradi. Qisqasi, mavzuga
doir nazariy fikrlar haqida talabalarda ancha-muncha tasavvur hosil bо‘lganligiga ishonch hosil
bо‘lgandan keyin mavzu yuzasidan M.Mirzayev va Y.Eshonkulovlarning mashqlar tо‘plamining 82-
sahifasidagi 1-mashqni ishlatadi. Mashq talabiga muvofiq ajratib kо‘rsatilgan sо‘zlarning leksik va
grammatik ma’nolarini: umumiy kategorial va xususiy kategorial ma’nolarini aniqlashni bajartiradi.
Namuna: Odamning odami yurishida, xalqning ishida о‘zini kо‘rsatadi. Kо‘rsatadi -leksik
ma’nosi: bir shaxs, narsani boshqa shaxs va pred-metga ishora qilish, namoyish etish; grammatik
ma’nosi; harakat ifodalash (umumiy kategorial ma’no); о‘timli, bо‘-lishli fe’l, aniqlik maylida, III shaxs
birlikdagi tuslan-ish formasida, gapda kesim vazifasida kelgan. Mashqdan boshqa ajratib kо‘rsatilgan
sо‘zlarni ham namunadagiday bajarilishi davomida о‘qituvchi nazariy tushunchalarni talabalardan о‘rni
bilan sо‘rab, mustahkamlashi lozim.
R.Ikromova va K.Qosimovalarning mashqlar tо‘plamidagi 103-mashq talabini quyidagicha
о‘zgartirib bajaring: ostiga chizilgan sо‘zlarning ma’nosini aniqlab grammatik ma’nosini affikslar,
yordamchi sо‘zlar, takrorlash, urg‘u, ohang vositasida hosil bо‘lishini belgilang.
Namuna: Ular bog‘dan chiqib, yolg‘iz oyoq yо‘ldan paxta maydonlari bо‘ylab yurisharkan qiz
"Dam olish uyi"ning ahamiyati, kolxozdagi о‘zga qurilishlar, ishlar xaqida sо‘zlardi va gap orasida
О‘ktamning kolxozdagi ishlari
tо‘g‘risida sо‘radi.
Bog‘dan-leksik ma’nosi: turli mevali daraxtlar, toklar ekil-gan maydon, trammatik ma’nosi;
predmet nomi (umumiy katego-rial ma’nosi) ot, turdosh, birlik sonda, chiqish kelishishda, gapda о‘rin
holi vazifasini bajargan. Bu sо‘zning gapdagi о‘rin holi grammatik ma’nosi sanaladi. Paxta maydonlari
- g‘о‘za ekilgan yer bо‘lagi - leksik ma’nosini ifodalagan, bu sо‘zlarning tarkibini maydonlari- paxta
tarzida о‘zgartirilsa, aniqlovchi aniqlanish tarzida tartibdan ega-kesim holidagi tartibni yuzaga
keltiradi. Sо‘z birikmasi tartib о‘zgarishi bilan gapga aylanadi kabi Grammatik ma’noni yuzaga
keltiruvchi vositalarga oid misollar yozilgan kartochkalar asosida ham mashq bajartiriladi. Bajarilgan
ishlar ballar bilan belgilab boriladi.
Talabalar uchun mustaqil ish ham beriladi. Mashg‘ulot о‘qituvchi tomonidan xulosalanadi.
Talabalar olgan ballar e’lon etiladi va guruh jurnaliga tushiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: