O‘zbekiston respublikasi mudofaa vazirligi

Kimyoviy  qo‘l  granatalari  va  tutunli  shashkalar  ta’sirlovchi  kuchga  ega 
bo‘lgan  zaharlovchi  moddalar  bilan  to‘ldirilgan  bo‘ladi,  bular  asosan  namoyish  va  miting 
qatnashchilarini tarqatib yuborish uchun qo‘llaniladi. 
 
ZAHARLOVCHI MODDALARNING ZARAR ETKAZISHIGA OB-HAVO VA 
JOYNING TA’SIRI 
 
Havodagi va erdagi zaharlovchi moddaning zarar etkazishiga ob-havo, tuproqning 
xili va erning past-balandligi katta ta’sir qiladi. 
 
Havo  va  tuproqning  harorati  erda  chidamli  zaharlovchi  moddalarning  saqlanish 
muddatiga ta’sir etadi. Past haroratli (qishda) iprit juda sekin bug‘lanib ko‘klamgacha tuproqda 
saqlanishi mumkin. YOzda esa iprit bir necha o‘n marotaba tezroq bug‘lanadi va tuproqda faqat 
bir necha soat, O‘rta Osiyo respublikalari sharoitida esa yanada kamroq saqlanadi. 
 
Saratonda  erdagi  chidamli  zaharlovchi  modda  tomchilari  tez  bug‘lanadi.  Issiqda 
zaharlovchi  moddaning  erga  cho‘kish  vaqti  kamayadi,  havodagi  konsentratsiyasi  esa  oshib 
ketadi. Havo bulut bo‘lib, yomg‘ir yog‘maganda, sal-pal shamol esganda zaharlovchi moddalar 
uzoqroq saqlanadi. 
 
Havo  va  tuproning  tekis  qizimasligi  va  sovishi  zaharlovchi  moda  aralashgan 
havoning tez yoyilishiga sabab bo‘ladi. Bu esa dushmanning muayyan joyda yuqori darajadagi 
zaharlovchi moda konsentratsiyasini vujudga keltirishini qiyinlashtiradi.  
 
Havo ochilib, oftob charaqlab turgan kunlarda zaharlovchi moddalar erdan qazib 
yuqoriga  ko‘tariladi  va  tez  yoyilib  ketadi.  Tunda  havo  aralashmaydi,  bu  esa  dushmanning 
chidamsiz  zaharlovchi  moddasini  ishlatishga  kulay  sharoit  tug‘diradi.  Zaharlovchi  moddalar 
havo  kechasi  juda  sekin  yurishib,  soylarda,  shamol  tegmaydigan  joylarda,  xandaklarda, 
okoplarda uzok turib koladi.