Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

риск синфи фирманинг барча активларидан фойдаланиш рискига 
мос келмайди.
Бу лойиханинг бозор шароитларига мос келтирилган тўғри 
дисконт ставкаси 10 % га тенг, а 16 %га эмас ва агар NPV бу тўғри 
фоиз ставкадан фойдаланиб хисо бланса, у холда бизда NPV= 50 000 
долл лигини топамиз.
N I PV FV PMT
25 10 ? 950 100 
Иккинчидан: Биз бу мисолни тўлиқ кўриб чиқдик, энди 
фирмани хақиқатга якинроқ бўлган холатини кўриб чиқамиз, 
қайсики, лойиханинг фаолиятини кенгроқ бўлган акция чиқариш 
хисобига молиялаштирилаётган холатини кўриб чиқамиз.
Бу 3 тармоқдан иборат:

---

380 
Қайсики фирма активини бозор қиймати 30 %га тўғри келади ва 
буни капитал қиймати 22 % га тенг электрон бўлими;
Қайсики фирма активини бозор қиймати 40 %га тўғри келади ва 
буни капитал қиймати 17 % га тенг химия бўлими;
Ва қайсики фирма активини бозор қиймати 30 %га тўғри келади 
ва буни капитал қиймати 40 % га тенг табий газни суриб бериш 
бўлими
Фирмани хар бир бўлимини капитал қиймати худди ўртача 
тортилган кўрсаткич хажмида аникланади ёки 0,3 х 22% + 0,4 х 17% + 
0,3 х 14% = 17,6%.
Агар фирма рахбарлари 17,6 % дан барча лойихаларни бахолаш 
учун капитал қиймати сифатида фойдаланса, у холда бу NPVни 
ахамияти билан фарқли (искаженный) бўлиб қолади. Бу электрон 
бўлимни лойихасини қайсики NPV ижобий бўлганлиги учун тезрок 
макуллаш(одобрит) га ва NPV сальбий бўлган табии газни ташиш 
бўйича даромадли лойихаларни четга суриб қўйишга олиб боради.
Бу амалда, 17,6 % фоиз ставкани мохияти химия бўлимии 
лойихалари учун тўғри дисконт ставкасига яқин бўлиб, оддий бир 
бирига мос(тўғри келиш)тушиши дейилади.
Биз кўриб чиққан, мисолларда фирмани капитал қийматини бир 
неча хил кўрсаткичларидан фойдаланса бўлади, буни хар бир 
бўлимлар даражасида фойдаланса хам маъкул хисобланади.
Айрим холларда капитал қиймати мохиятидан фойдаланиш зарур 
бўлиб, бунда қайсики капитал қиймати билан боғлиқ бўлмаган 
корхонанинг жорий бизнесини билиш зарур. 

---

381 
Мисол, метал қуйувчи фирмани, тадбиркорлиги учун тўлиқ акция 
чиқариш хисобига молиялаштирилади. Буни рахбарлари нефтни 
қайта ишлайдиган операцияни 60 % и нефт қазиш билан, а 40 % и 
уни қайта ишлаш билан боғлиқ компанияни сотиб олишни 
кўзламоқда, Мисол учун, нефт қазишда инвестициялар бўйича 
капитализациясини бозор ставкаси 18,6 %, а қайта ишлаш 
лойихалари учун эса 17,6 % .
Кўриб чиқилаётган нефт компанияларнинг акцияга инвестиция 
учун капитализацияни бозор ставкаси қўйидагига тенг 
0,6х18,6%+0,4х17,6%=18,2%.
Мисол учун шундай нефт компаниясини акциясини бозор 
бахоси «адолатли» дейилиб, уни жорий бахоси 100 долл бўлганда 
акцияни кутилаётган даромадлилик даражаси 18,2 % ни ташкил 
этади.
Мисол, «метал қуйувчи лойиха» бўйича капитализациясини бозор 
нормаси 15,3 % га тенг.
Нефт компаниясини кутилаётган пул оқимлари тахлили шуни 
кўрсатмоқдаки, метал қуйиш компаниясини капиталини қиймати
15,3 % хажмли ёрдамида уларни келтирилган қиймати 119 доллни 
ташкил этди. Инвестицион компания брокери барча акциясини 110 
долл дан сотиб олиш мумкинлигини айтмоқда. 
Шундай қилиб, бу таклифни қабул қилиш учун NPV ижобий 
бўлишни таъминланган бўлиши лозим, қайсики хар бир акция -
110+119=9 долл. га тенг бўлади.
NPV хакикатда тўғри бўлиши учун хар бир акция -110+100=-10 
долл га тенг бўлиши керак.

---

382 
Агар биз бу таклифни қабул қилсак, у холда биз нефт компанияси 
акциясини қандай ўсаётганлигини кўришимиз мумкин, а метал ишлаб 
чиқариш компанияси эса бахоси тушаётганлигини кўрамиз, 
натижада лойихани қабул қилиш натижасида NPV сальбий бўлади.