‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy psixologiya

XIX asrning oxiri va XX asrning boshlarida vujudga kelgan bi- 
xeviorizm  (xulq  psixologiyasi)  oqimi  psixologiya  tarixida  alohida 
o‘rin  egallaydi.  Bixeviorizm  namoyandalari  psixologiya  fanining 
predmeti  psixikani  tadqiq  etish  emas,  balki  insonlar va  hayvonlar 
xulqini  o‘rganishdir,  degan  g‘oyani  ilgari  suradilar.  Bixeviorizm 
nazariyasicha,  psixologiyaning  asosiy  vazifasi  tashqi  stimul  bilan 
unga qaytariladigan reaksiyalar o‘rtasida kechadigan bog‘lanishlar 
mohiyatini aniqlashdan iborat. Lekin XX asrning ikkinchi yarmida 
uning  kognitiv  nazariyasi vujudga  kelib  uning  formulasi  o‘zgardi. 
Natijada  subyektiv  bixeviorizmda  test-operatsiya-test-mahsul  bi- 
lishning  tizimiga  aylandi.  Obraz  va  plan  taraqqiyotning  bosqichi 
sifatida mujassamlashdi.
161

---

3.  XX  asming  boshlarida  Germaniyada  vujudga  kelgan  Vyursburg 
psixologiya  maktabi  tafakkumi  o‘rganishga  yo‘naltirilgan  psixologik 
oqim  sifatida  muhim  o‘rin  egallaydi.  Bizningcha,  ushbu  psixologik 
yo‘nalishning  yirik  namoyandalari  tariqasida  O.Kyulpe  (1862-1915), 
K.Byuller (1879-1922), A.Messer (1867-1937), Ax Nartsis (1874-1946) 
va boshqalami ta’kidlab o‘tish maqsadga muvofiq.