‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy psixologiya

TAFAKKUR BORASIDAGI PSIXOLOGIK 
NAZARIYALAR TALQINI
Tafakkur kategoriyasi G‘arbiy Yevropa va AQSH mamlakatlarida 
turli  psixologiya  maktablari  va  yo‘nalishlarining  tadqiqot predmeti- 
ga  aylangan.  Bilish  nazariyasiga  asoslangan holda tafakkur jarayon, 
faoliyat  sifatida  ham  nazariy,  ham  amaliy jihatdan  bir  nechta  yirik 
konsepsiyalar  namoyandalari  tomonidan  o ‘rganilgan.  Tafakkurga 
turlicha yondashuv uning mohiyatini keng ko‘lamda ochilishiga xiz­
mat  qilgan.  Ilmiy maktablar tomonidan kashf qilingan  qonuniyatlar, 
mexanizmlar,  fenomenlar,  sifatlar  to  hozirgacha  o ‘z  ahamiyatini 
saqlab kelmoqda.
1. 
XVIII asming ikkinchi yarmida Angliyada psixologiyaning as- 
sotsiativ oqimi  vujudga kelgan bo‘lib,  u yer yuzining ko‘pgina dav- 
latlariga  kirib  bordi.  Oqimning  asoschisi  David  Yum  (1711-1776) 
bo‘lib, uning maslakdoshlari David Gartli (1705-1757), Djozef Pristli 
(1733-1804)lar psixik hodisalar, holatlar, jarayonlar hamda tasavvur 
obrazlarini  yaxlit  holda  birlashishning  asosiy  qonuni  tariqasida  as-
160

---

sotsiatsiyalar haqidagi psixologik ta’limotni yaratganlar. David Yum- 
ning  ta’limotiga  binoan,  ongning  murakkab  xususiyatlari,  holatlari, 
hodisalari, jarayonlari va ulaming mahsullari o‘zini o‘zi anglash yoki 
boshqacha  so‘z bilan aytganda,  o ‘zining  “Men” ekanligini  tan  olish, 
o‘zaro tashqi bog‘lanishlar bilan uzviy aloqaga ega bo‘lgan “tasavvur 
birikmalari”dan tashkil topgandir.