Toshkent moliya instituti "tasdiqlayman"

Oraliq  masofa.  Har bir muloqotchi  oʽzi atrofida shaxsiy hududini koʻrgan 
boʻladi va muloqot  mobaynida  agar  soʽzlovchi va tinglovchi munosabat yaqin 
boʻlmasa,  bostirib  kirishlariga  imkon  bermaydi.  Edvard  T.  Xoll  inson 
munosabatlarini 4turdagi masofa turlari vositasida tasvirlaydi: 
1. 
Yaqin – jismoniy aloqa 18 dyuymgacha                   
(≈45sm) 
2. 
Shaxsiy – 18 dyuym 4 futgacha 
(≈120 sm) 
   Ijtimoiy – 4 futdan 12 futgacha (≈365 sm) 
3. 
Ommaviy – 12 futdan  koʽz 
ilgʻaguncha va eshitishguncha 
 
 
G`ayrat va ishtiyoq 
xatti-harakatlarning  
ifodalanishi uchun 
qiyin bo`lgan 
aspektdir.
 
     Tinglash va gapirish 
uchun odamlarga 
berilgan vaqt ularda  o`z-
o`zini hurmat  qilish  
hissini  yaratadi.
 

---

199 
 
     
   Bu  4  hududlarning  har  birida  savollarsiz,  muloqot  faoliyatining  turi  va 
sifati    oʽzgaradi.  Ammo  biz  bu  hududlarni  shaxsan  belgilashimizni  va 
oʽzimizning turgan joyimizni  oʽzgartirish  bilan  ularni  oʽzgartira  olishimizni  
yodda  tuting.  Shunday  qilib, ular  har  birimiz  uchun  oʽzgachadir.   Masofa 
bir  madaniyatdan  boshqasida    oʽzgacha    boʻladi.  Oraliq  masofa  ba’zan 
noto‘gʻri    talqin    etiladi    hamda    muloqotga    va    xabar    mazmuniga    ta’sir  
koʻrsatadi.    Biroq,  bo‘rttirilgan  ongning  emotsional    holatida  normal  masofa 
pisand qilmasligi mumkin. Proksemikaga  kishilarning  muloqot  davomida  bir-
biriga  qarab,  moslab ish tutishi va  
oraliq masofani tutishi kiradi: 
 
   Ovoz.  Ovoz  quyidagi  xususiyatlarga  ega:  ohang  –  ovozning  sifati. 
Balandlik notiq va tinglovchi oʻrtasidagi masofa va auditoridagi odamlar soniga 
ongli  ravishda  moslashtiriladigan  balandlik  yoki  mayinlikdir.  Juda  ham  baland 
gapirish oʽzini tuta bilish kamligi yoki qo‘pol tabiatini namoyon qiladi. Chastota 

---

200 
 
(balandlik)  shkaladagi  baland    yoki  past  nota.  Baland  notadagi  ovoz  koʻpincha 
yoqimsiz,  kamolotga  yetmagan  yoki  emotsional  kasallik  fikrini  uygʻotadi, 
qo‘rqqan shaxs yuqori chastotada gapiradi.   Mayinlik bilan, past chastotada va 
talab qilingandek balandlikni ko‘tarish  yaxshiroq  boʻladi.  
Tezlik.    Tezlik  nutq    omilidir.  Tez  nutq    hayajonlanishni    bildiradi.    Biz 
qiziqarli hikoyani aytishda gapirish tezligini oshiramiz va qiyin fikrni tushuntirish 
uchun tezlikni kamaytiramiz. 
Talaffuz.    Talaffuz  soʽz  aytilishining  qabul  qilingan  standart  yoʻlini 
anglatadi. To‘gʻri va aniq talaffuz muhim va soʽzlovchining diqqat-e’tiborliligini 
va auditoriyaga fikri borligini koʻrsatadi. 
Aksent.  Odamning  tildagi  tovushlarni  talaffuz  qilish  uslubi  aksent  boʻladi. 
Har bir tilning tovushlarni shakllantiruvchi oʽz usuli bo`ladi, biz boshqa tilga oʽz 
ona  tilimizning  aksentini  oʻtkazamiz.  Yangi  tilda  yaxshi  aksent  til  egalarini 
eshitish orqali  oʻrganiladi.