A salimov, G. Axmedjonova

1-BOB  
XOMASHYODAN IP YIGIRISH  
TEXNOLOGIYASI
1.1. Xomashyoni titish, tozalash va aralashtirish  
mashinalari
Xomashyodan yigirilgan ip ishlatilishiga qarab ma’lum talab larga, 
ya’ni aniq yo‘g‘onlikka, ma’lum darajada cho‘zilishga, chi dam lilikka, 
toza va ravonlikka javob berishi kerak. Shularni ino bat ga olib, loyi-
halanayotgan  korxonalarning  ishini  muqobillash  talab  etiladi.  Bu-
ning uchun zamonaviy yigirish texnologiyasi va uskunalarining mu-
qobillarini tanlab, keyin texnologik jarayonlarni loyihalashda ularni 
qo‘llash maqsadga muvofiqdir.
Respublikamiz  to‘qimachilik  korxonalarida,  asosan,  Germa niya, 
Shveysariya, Italiya, Yaponiya va Xitoy davlatlari yetakchi fir mala-
rining yigirish uskunalari samarali ishlatilmoqda. 
Yigirish  rejasining  birinchi  bosqichida  toylangan  tolalardan 
titish,  tozalash  va  aralashtirish  jarayonlari  orqali  tarash  mashinalari 
uchun  bir  tekis  qatlam  shaklidagi  mahsulot  tayyorlanadi.  Bu  vazifa 
bir  texnologik  tizimga  biriktirilgan  mashinalarda  –  (TTA)  –  titish-
toza lash  agregatlarida  amalga  oshiriladi.  TTAlarining  tarkibi  ishla-
tilayotgan tolaning ifloslik darajasiga, tola uzunligiga, yigirila yotgan 
ip assortimentiga qarab tanlanadi (loyihalanadi yoki qabul qilinadi).
Tozalashdan so‘ng aerodinamik tozalagichlar ishlatilishi tola larni 
nafaqat shikastlanishi, balki chigallanishini ham kamaytiradi.
Ip  yigirishda  texnologik  jarayonlar  titishdan  boshlanadi.  Ti tish 
usullarining ikkalasi ham zarbiy, ham chimdish bir-biridan ajralmay, 

---

6
holda  aksariyat  hollarda,  mashinalarda  qo‘llaniladi.  Shuning  uchun 
zarbiy  titishda  pichoqli,  qoziqli  va  shunga  o‘xshash  organlar  bilan 
sirti  qoplangan  barabanli  titgichlar,  chimdib  titishda  esa,  sirti  igna, 
arratishlar bilan qoplangan aylanuvchi yoki tekis ilgarilanma harakat 
qiladigan organli mashinalar qo‘llaniladi. Ular igna sirtli mashinalar 
deyilib, titish dastlab qo‘lda, so‘ngra kamera ichidagi ignali panjaralar 
vositasida bajariladi. Avtotitgichlarda tituvchi organlar yuqoridagidek 
pichoqlar,  shakldor  tishlar  bilan  qoplanganlari  qo‘llanilib,  ular  yor-
damida toydan paxta bo‘laklari ajratib olinadi.
1-rasm. «Rieter» firmasining universal titish-tozalash agregati
2-rasm. «Truetzscxler» firmasining 
universal titish-tozalash agregati

---

7
Avvalgi paytlarda oddiy ta’minlagichlar, odatda, to‘rt yoki besh-
tadan batareyaga guruhlanib, titish-tozalash agregati (TTA) tarkibiga 
kiritilardi va uni TTA operatori boshqarardi.