A salimov, G. Axmedjonova

2.5. Tо‘qima ishlab chiqarish
Birinchi  tо‘quv  dastgohlaridagi  tо‘qima  hosil  qilish  uchun  baja-
riladigan 5 ta asosiy jarayondan 4 tasi (homuza hosil qilish, jipslash-
tirish,  tо‘qimani  tortish  va  о‘rash,  tanda  bо‘shatish  va  taranglash) 
ho zirgi  zamonaviy  dastgohlarda  ham  saqlanib  qol gan,  faqatgina  u 
jarayonni amalga oshiruvchi mexanizmlar takomillashtirilgan, avto-
matlashtirishgan  bо‘lsa-da,  lekin  asosiy  mohiyati  saqlanib  qol gan. 
Hozirgacha  bо‘lgan  davr  ichida  eng  katta  о‘zgarish  bо‘lgan  mexa-
nizm – bu arqoq ipini homuzaga tashlash jarayoni. 
Arqoq tashlash usulini takomillashtirilishi va avtomatlashtiri lishi 
natijasida tо‘quv dastgohlarining tezligi va ish unumdorligi bir necha 
bor ortishiga erishildi. 
Tо‘quv dastgohlarini quyidagi belgilar bо‘yicha tasniflash mum-
kin:
Arqoq ipini homuzaga tashlash usullari bо‘yicha:
1. Mokili (an’anaviy usul)
2. Mokisiz (noan’anaviy usul)
Arqoq  tashlash  usullari  bо‘yicha  tо‘quv  dastgohlari  mokili  va 
mokisiz turlarga bо‘linadi (22-rasm).
Mokisiz arqoq tashlash usuli mitti mokili, rapirali, havo va gid-
ravlik,  kо‘p  homuzali  turlarga  bо‘linadi  (23-rasm).  Arqoq  tash lash 
usuli dastgohlarni belgilovchi asosiy kо‘rsatkichdir.
Arqoq  ipi  bilan  ta’minlanish  bо‘yicha  dastgohlar  ikki  turga  bо‘-
linadi:  uzlukli  va  uzluksiz  (24-rasm).  Uzlukli  usulda  arqoq  ipi  ho-

---

33
muzaga  dastgoh  ishchi  siklini  ma’lum  qismidagina  tashlanadi.  Ik-
kinchi  usulda  arqoq  ipi  homuzaga  uzluksiz  tashlanadi.  Uzluksiz 
usul  hozirda  rivojlanish,  takomillashtirish  bosqichida  bо‘lib,  un day 
dast gohlarning  (kо‘p  homuzali)  muqobil  konstruksiyalari  izlanmoq-
da.  Bunda  homuza  bо‘ylama  va  kо‘ndalang  yо‘nalishlarda  bо‘lishi 
mumkin.